【#1】Đề Tài Vai Trò Và Chức Năng Của Kiểm Toán Tài Chính Trong Nền Kinh Tế Việt Nam
Lêi nãi ®Çu. Sù chuyÓn nÒn kinh tÕ ViÖtNam tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng, còng ®ång nghÜa víi sù chÊp nhËn c¹nh tranh gay g¾t trong ph¹m vi toµn quèc vµ trªn thÞ trêng quèc tÕ. V× vËy, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc cÇn gi¶i quyÕt vÒ mÆt lý luËn thùc tiÔn tõ qu¶n lý vÜ m” ®Õn qu¶n lý vi m” cña nÒn kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®ã lµ ph¶i ®¶m b¶o th”ng tin kinh tÕ trung thùc, ®¸ng tin cËy vµ cã sù ®¶m b¶o vÒ mÆt ph¸p lý. Thùc chÊt ho¹t ®éng kiÓm to¸n trong nÒn kinh tÕ lµ ho¹t ®éng nh” thÈm ®Þnh ®éc lËp ®é tin c”ng cËy cña c¸c th”ng tin kinh tÕ tµi chÝnh vµ ®îc thùc hiªn bëi nh÷ng kiÓm to¸n viªn cã tr×nh ®éng kü n¨ng chuyªn m”n cao, tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ®¸ x©y dùng. Nh÷ng th”ng tin ®· ®îc kiÓm to¸n sÏ lµ c¨n cø, c¬ së cho viÖc ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý, lËp c¸c dù ¸n tõ cÊp c¬ së cho ®Õn qu¶n lý vÜ m” cña nhµ níc vµ cña c¸c thµnh phÇn kh¸c trong nÌen kinh tÕ x· héi. ChÝnh v× vËy, kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n tµi chÝnh nãi riªng ®· ra ®êi vµ ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ vµ tÇm quan träng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Víi ®Ò tµi: “Vai trß vµ chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam” chóng t”i chia kÕt cÊu cña bµi viÕt thµnh 3 phÇn chÝnh: PhÇn 1: Lý luËn c¬ b¶n vÒ chøc n¨ng vµ vai trß cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. PhÇn 2: Vai trß vµ chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. PhÇn 3: Ph¬ng híng hoµn thiÖn vµ ph¸t huy vai trß cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. T”i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th¹c sü NguyÔn ViÕt TiÕn, gi¶ng viªn líp KTT. MÆc dï t”i ®· cè g¾ng song ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn bµi viÕt cña t”i kh”ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. T”i mong nhËn ®îc sù híng dÉn vµ gióp ®ì cña thÇy. PhÇn I. Lý luËn c¬ b¶n vÒ chøc n¨ng vµ vai trß cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. I. Lý luËn chung vÒ kiÓm to¸n tµi chÝnh. 1.Sù h×nh thµnh cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. Trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi tõ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× nhu cÇu ®æi míi nghiÒ kiÓm to¸n ®¸ng tin cËy vµ ®îc c”ng nhËn trë nªn lín h¬n bao giê hÕt. §¬n gi¶n lµ v× nh÷ng c”ng cô sù dông tríc ®ã kh”ng cßn phï hîp víi mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng. H¬n n÷a nh÷ng ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm lËp th”ng tin tai chÝnh kh”ng ®ñ kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ nguyªn t¾c kiÓm to¸n… Do ®ã ®· lµm cho th”ng tin trë thµnh kh”ng ®Çy ®ñ vµ trung thùc. §iÒu ®ã dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ kh”ng cã th”ng tin ®Ó phôc vô cho nh÷ng ngêi ra quyÕt ®Þnh bao gåm c¶ c¬ quan chÝnh phñ mµ hËu qu¶ lµ sù sai mÊt ®Þnh híng tæng thÓ vµ mÊt lßng tin trong c”ng chóng nãi chung. Trong bèi c¶nh ®ã kh”ng cã ho¹t ®äng kiÓm to¸n ®Ó x¸c nhËn tÝnh tin cËy cña c¸c th”ng tin tµi chÝnh sÏ g©y c¶n trë lín ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. Còng cÇn ph¶i nãi thªm r”ng ph¬ng ph¸p tù kiÓm tra cña kÕ to¸n dï cã u viÖt song còng chØ t¹o ®îc niÒm tin cho mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh cña ngêi quan t©m ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh tríc hÕt lµ nh÷ng ngêi lµm kinh tÕ vµ nh÷ng nhµ qu¶n lý am hiÓu nghiÖp vô kiÓm to¸n. Do vËy viªn kiÓm tra ngoµi kÕ to¸n lµ yªu cÇu tÊt yÕu cña qu¶n lý, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ®a ph¬ng ho¸ së h÷u vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®¬n vÞ kinh doanh. Nh vËy, kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n tµi chÝnh nãi riªng lµ yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi mét nÒn kinh tÕ. 2. Kh¸i niÖm kiÓm to¸n tµi chÝnh. KiÓm to¸n v¸o c¸o tµi chÝnh (kiÓm to¸n tµi chÝnh) la sù kiÓm tra vµ tr×nh bµy ý kiÕn nhËn xÐt cña kiÓm to¸n viªn vÒ tÝnh trung thùc, hîp lý, tÝnh hîp thøc vµ tÝnh hîp ph¸p cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. NÕu b¸o c¸o tµi chÝnh chØ cung cÊp vµ tr×nh bµy cho ngêi ®äc thùc tr¹ng tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp t¹i mét thêi gian nhÊt ®Þnh th× viÖc kiÓm to¸n c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh sÏ g©y dùng lßng tin cña nh÷ng ngêi sö dông ®èi víi b¸o c¸o ®ã. V× vËy, kh”ng ph¶i bµn nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò t¹i sao l¹i cÇn ph¶i cã kiÓm to¸n thay thÕ vµo ®ã h·y tËp trung ®i s©u vµo vai trß vµ chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. II. Chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. Theo quan ®iÓm triÕt häc, chøc n¨ng lµ t¸n dông cña c¸c ®Æc tÝnh cña hÖ thèng kh¸ch thÓ ®èi víi hÖ thèng m”i trtêng cïng n”m trong mét hÖ thèng c¸c quan hÖ kh¸ch thÓ. Nh vËy chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh còng xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña ngµnh. §ång thêi chÝnh chøc n¨ng cã t¸c dông gãp phÇn duy tr× mét c¸ch æn ®Þnh ®Ó t¹o niÒm tin cho nh÷ng ngêi quan t©m vµo nh÷ng kÕt luËn kiÓm to¸n. Qua nghiªn cøu vµ ph©n tÝch, ta cã thÓ rót ra c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña kiÓm to¸n tµi chÝnh nh sau: 1.Chøc n¨ng kiÓm tra vµ thÈm ®Þnh. Chøc n¨ng kiÓn tra vµ thÈm ®Þnh cña kiÓm to¸n tµi chÝnh nh”m xem xÐt møc ®é trung thùc cña tµi liÖu vµ tÝnh hîp ph¸p cña viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô møc ®é trung thùc cña tµi liÖu vµ tÝnh hîp ph¸p cña viÖc lËp c¸c b¶ng tµi chÝnh thÓ hiÖn trªn hai ph¬ng diÖn: – §é tin cËy cña c¸c con sè, c¸c th”ng tin ®· ®îc c”ng bè. – TÝnh ®óng ®¾n vµ trung thùc cña c¸c biÓu mÉu sæ s¸ch ph¶n ¸nh t×nh h×nh tµi chÝnh. Cã thÓ nãi chøc n¨ng kiÓm tra cña kiÓm to¸n tµi chÝnh lµ xem xÐt, ®èi chiÕu ®Ó ®¸nh gi¸ ®é x¸c thùc cña th”ng tin,tõ ®ã gãp phÇn ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ®îc xem xÐt theo hÖ thèng môc tiªu x¸c ®Þnh. 2. Chøc n¨ng t vÊn cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. ViÖc c”ng bè kÕt qu¶ kiÓm to¸n tµi chÝnh tríc c”ng chóng, c”ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n tµi chÝnh ®îc xem nh mét phÇn cña chøc n¨ng kiÓm to¸n. Khi kiÓm to¸n tµi chÝnh ®· ®îc ph¸t triÓn, chøc n¨ng t vÊn ®· ®îc ®a vµo b¸o c¸o kiÓm to¸n ngoµi phÇn x¸c nhËn hoÆc chØ ra nh÷ng sai lÖch, nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt, vi ph¹m kinh tÕ trong ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý tµi chÝnh ng©n s¸ch, cßn ®a ra nh÷ng kiÕn nghÞ, biÖn ph¸p ®Ó söa ch÷a, kh¾c phôc nh÷ng sai sãt vi ph¹m vµ ng¨n chÆn kh”ng cho chóng lËp l¹i trong t¬ng lai. Chøc n¨ng t vÊn ®îc thÓ hiÖn trong c¶ lÜnh vùc kiÓm to¸n khu vùc c”ng céng vµ khu vùc kinh doanh. – §èi víi khu vùc Nhµ níc th”ng tin kÕt qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n, kiÓm to¸n tµi chÝnh sÏ cung cÊp th”ng ®Çy ®ñ cã gi¸ trÞ ®¸ng tin cËy vÒ kÕt qu¶ thu chi nh©n s¸ch Nhµ níc, chÊp hµnh kÕ ho¹ch nh©n s¸ch, t×nh h×nh qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ níc. §ång thêi thùc hiÖn chøc n¨ng t vÊn, gãp ý víi Bé tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh x©y dùng dù th¶o kÕ ho¹ch ng©n s¸ch. – Chøc n¨ng t vÊn ®ang dÇn dÇn ®ãng vai trß quan träng vµ chiÕm u thÕ. Trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n, kÕt qu¶ mµ c¸c Doanh nghiÖp mong ®îi kh”ng chØ lµ sù ®óng ®¾n, trung thùc cña sè liÖu mµ lµ nh÷ng t vÊn cña kiÓm to¸n viªn vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, vÒ thuÕ cho Doanh nghiÖp kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶, hiÖu n¨ng trong s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 3. Chøc n¨ng x¸c nhËn vµ gi¶i to¶ tr¸ch nhiÖm. §©y lµ mét chøc n¨ng cã vai trß quan träng trong viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ níc song hiÖn nay cha ®îc thùc hiÖn ë ViÖt Nam. Néi dung chÝnh cña chøc n¨ng nµy lµ x¸c nhËn th”ng tin vµ san sÎ tr¸ch nhiÖm, c”ng viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan quyÒn lùc cÊp trªn ®èi víi c¸c c¬ quan trùc thuéc, chÞu sù chØ ®¹o vµ gi¸m s¸t. M” h×nh thÓ hiÖn râ nÐt chøc n¨ng “gi¶i to¶ tr¸ch nhiÖm” biÓu hiÖn sù chÆt chÏ vµ ®Çy ®ñ cña qu¸ tr×nh duyÖt Ng©n s¸ch cho ®Õn thÈm ®Þnh l¹i kÕt qu¶ viÖc sö dông Ng©n s¸ch. §©y lµ m” h×nh mµ ViÖt Nam cÇn ph¶i häc tËp vµ ¸p dông cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña níc ta, ph¸t huy tèi ®a chøc n¨ng, t¸c dông cña kiÓm to¸n vµo thùc tiÔn qu¶n lý tµi chÝnh níc ta. III. Vai trß kiÓm to¸n tµi chÝnh. KiÓm to¸n kh”ng ph¶i lµ ho¹t ®éng “tù th©n” vµ ” vÞ th©n”, kiÓm to¸n sinh ra tõ yªu cÇu qu¶n lý vµ phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý. Tõ ®ã cã thÓ thÊy râ vai trß, t¸c trong dông cña kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n tµi chÝnh nãi riªng ®îc thÓ hiÖn trªn nh÷ng mÆt sau: 1.T¹o niÒm tin cho nh÷ng ngêi quan t©m. Trong c¬ chÕ thÞ trêng cã nhiÒu ngêi quan t©m tíi t×nh h×nh tµi chÝnh vµ sù ph¶n ¸nh cña nã trong tµi liÖu kÕ to¸n. Nh÷ng ngêi quan t©m cã thÓ kÓ ®Õn lµ: – C¸c c¬ quan Nhµ níc : cÇn cã th”ng tin trung thùc ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m” nÒn kinh tÕ. – C¸c nhµ ®Çu t: cÇn cã tµi liÖu tin cËy ®Ó tríc hÕt cã híng dÉn ®Çu t ®óng ®¾n, sau ®ã ®iÒu hµnh, sö dông vèn ®Çu t vµ cuèi cïng lµ cã tµi liÖu trung thùc vÒ ph©n phèi kÕt qu¶ ®Çu t. – C¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ qu¶n lý kh¸c: cÇn th”ng tin trung thùc ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh trong mäi giai ®o¹n qu¶n lý. – Ngêi lao ®éng cÇn cã th”ng tin ®¸ng tin cËy vÒ kÕt qu¶ kinh doanh, ¨n chia ph©n phèi, thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng … – Kh¸ch hµng, nhµ cung cÊp vµ nh÷ng ngêi quan t©m kh¸c cÇn hiÓu râ thùc chÊt kinh doanh vÒ tµi chÝnh cña c¸c ®¬n vÞ vÒ nhiÒu mÆt. Cã thÓ nãi viÖc t¹o niÒm tin cho nh÷ng ngêi quan t©m lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n tµi chÝnh víi t c¸ch lµ mét ho¹t ®éng ®éc lËp. 2. KiÓm to¸n gãp phÇn híng dÉn nghiÖp vô vµ cñng cè nÒn nÕp ho¹t ®éng tµi chÝnh kÕ to¸n nãi riªng vµ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n nãi chung. Ho¹t ®éng tµi chÝnh bao gåm nh÷ng mèi quan hÖ ®a d¹ng, lu”n biÕn ®æi vµ ®îc cÊu thµnh bëi hµng lo¹t nghiÖp vô cô thÓ. §Ó híng c¸c nghiÖp vô nµy vµo môc tiªu gi¶ quyÕt tèt c¸c quan hÖ trªn kh”ng cÇn cã ®Þnh híng ®óng vµ thùc hiÖn tèt mµ cßn cÇn thêng xuyªn so¸t xÐt viÖc thùc hiÖn ®Ó híng c¸c nghiÖp vô vµo quü ®¹o mong muèn. §Æc biÖt níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ th× c¸c quan hÖ tµi chÝnh, chÕ ®é kinh tÕ thay ®æi nhiÒu lÇn cïng víi sù bung ra cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c. Trong khi ®ã, c”ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t cha chuyÓn híng kÞp thêi dÉn tíi t×nh tr¹ng kû c¬ng bÞ bu”ng láng, nhiÒu kû c¬ng trong kiÓm to¸n tµi chÝnh tríc ®©y nay còng bÞ ph¸ vì. V× vËy cã triÓn khai tèt h¬n c”ng t¸c kiÓm to¸n míi cã thÓ nhanh chãng ®a c”ng t¸c tµi chÝnh kÕ to¸n ®i vµo nÒ nÕp. 3. KiÓm to¸n gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc qu¶n lý. Râ rµng kiÓm to¸n tµi chÝnh kh”ng chØ cã chøc n¨ng x¸c minh mµ cßn cã chøc n¨ng t vÊn, ®Æc biÖt trong nh÷ng bíc chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ cã nhiÒu mèi quan hÖ phøc t¹p n¶y sinh. Trong khi ®ã hÖ thèng qu¶n lý cha hoµn chØnh kinh nghiÖm vµ chuyªn gia giái vÒ qu¶n lý cha cã nhiÒu. Trong ®iÒu kiÖn ®ã duy tr× kû c¬ng vµ b¶o ®¶m ph¸t triÓn ®óng híng chØ cã thÓ chÝnh s¸ch ®îc trªn c¬ së x©y dùng ®ång bé vµ tæ chøc thùc hiÖn tèt kiÓm to¸n tµi chÝnh trªn mäi lÜnh vùc ®Ó trªn c¬ së tÝch luü kinh nghiÖm tõ x¸c minh ®i ®Õn t vÊn cho mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng. Tõ tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu tr×nh bµy trªn cho thÊy kiÓm to¸n tµi chÝnh cã vai trß quan träng trªn nhiÒu mÆt. §ã lµ ” quan toµ c”ng minh cña qu¸ khø”, “ngêi dÉn d¾t cho hiÖn t¹i” vµ lµ “cè vÊn s¸ng suèt cho t¬ng lai” (lêi cña ier – kh¸n – Sere). PhÇn II. Vai trß vµ chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh ®èi víi nªn kinh tÕ ViÖt Nam. I.Nh÷ng ®ãng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. ë ViÖt Nam hiÖn nay, c¬ së ph¸p lý ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ trêng më cöa ®· vµ ®ang h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn. Trong bèi c¶nh ®ã, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia thÞ trêng ngµy cµng nhiÒu, c¸c doanh nghiÖp ra ®êi víi nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh doanh ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ngµy cµng cã nhiÒu ®èi tîng kh¸c nhau quan tem ®Õn nh÷ng th”ng tin tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp, bëi v× nh÷ng th”ng tin nµy cã ¶nh hëng m¹nh tíi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc. Do vËy, kiÓm to¸n tµi chÝnh víi vai trß vµ chøc n¨ng x¸c minh, t vÊn kh”ng chØ gióp cho sù qu¶n lý vÜ m” cña Nhµ níc mµ cßn cã ý nghÜa quan träng ®èi víi b¶n th©n doanh nghiÖp vµ c¸c ®èi tîng quan t©m kh¸c. 1.§èi víi Nhµ níc. §Ó qu¶n lý kinh tÕ vÜ mo nãi chung vµ qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ níc, c”ng quü quèc gia nãi riªng th× Nhµ níc cÇn ph¶i cã nh÷ng th”ng tin trung thùc, chÝnh x¸c vÒ ho¹t déng tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp cã sö dông ng©n s¸ch Nhµ níc. HiÖn nay, trong sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng, trong xu thÕ héi nhËp quèc tÕ, Nhµ níc ngµy cµng thÊy râ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n tµi chÝnh ®èi víi nÒn tµi chÝnh quèc gia. Do ®ã ®· tõng bíc sö dông kiÓm to¸n (th”ng qua c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ níc) nh mét c”ng cô qu¶n lý kh”ng thÓ thiÕu ®îc trong mét nhµ níc ph¸p quyÒn. V× vËy, cã thÓ nãi kiÓm to¸n Nhµ níc ®¶m nhËn mét chøc n¨ng rÊt quan träng trong viÖc kiÓm so¸t, qu¶n lý viÖc sö dông nguån lùc tµi chÝnh c”ng. Tõ n¨m 1995 ®Õn hÕt n¨m 1999, kiÓm to¸n Nhµ níc ®· thùc hiÖn gÇn 3000 cuéc kiÓm to¸n víi quy m” kh¸c nhau t¹i c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh tÕ quèc doanh, ®¬n vÞ thô hëng ng©n s¸ch Nhµ níc, ®¬n vÞ ®îc giao kinh phÝ ng©n s¸ch Nhµ níc trªn hÇu hÕt c¸c ngµnh, lÜnh vùc, l·nh thæ. Nh÷ng kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n tµi chÝnh ®· ®¸p øng phÇn nµo yªu cÇu cña Quèc héi vµ ChÝnh phñ trong viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t, hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu chÊt lîng qu¶n lý ®iÒu hµnh ng©n s¸ch Nhµ níc, cô thÓ nh sau: Thø nhÊt: KiÓm to¸n tµi chÝnh gióp Nhµ níc kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thu c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch Nhµ níc, chñ yÕu lµ c¸c kho¶n thuÕ ph¶i nép, ®¶m b¶o nép ®ñ theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. Tõ ®ã gãp phÇn c¶i c¸ch c”ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n ký thu ng©n s¸ch Nhµ níc cã hiÖu qu¶. Mét mÆt tËp trung t¨ng nguån thu ®¸p øng nhu cÇu chØ tiªu ng©n s¸ch Nhµ níc, ®iÒu quan träng lµ lËp l¹i trËt tù trong viÖc chÊp hµnh luËt Nhµ níc, tr¶ l¹i sù b×nh ®¼ng trong m”i trêng kinh doanh gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ trong vµ ngoµi quèc doanh. Thø hai: KiÓm to¸n tµi chÝnh gióp Nhµ níc kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc sö dông ng©n s¸ch Nhµ níc, chèng thÊt tho¸t, chèng l·ng phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ tµi s¶n Nhµ níc. Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi hiÖn nay, nhu cÇu chi ng©n s¸ch Nhµ níc rÊt lín trong khi kh¶ n¨ng ®¸p øng cßn h¹n hÑp, th× lý luËn c¬ b¶n vÒ chøc n¨ng vµ vai trß cña kiÓm to¸n tµi chÝnh n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ng©n s¸ch Nhµ níc cã mét ý nghÜa rÊt quan träng. §Ó ®¹t ®îc yªu cÇu ®ã, c”ng t¸c kiÓm to¸n tµi chÝnh cßn gióp ®ì c¸c ®èi tîng sö dông ng©n s¸ch Nhµ níc tu©n thñ nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¸c mÆt thñ tôc, tr×nh tù, chi ®óng môc ®Ých, ®èi tîng, ®óng ®Þnh møc to¸n ®îc duyÖt. §Õn hÕt n¨m 1999, víi viÖc kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n cña 61 tØnh, thµnh phè, 10 Bé, 10 ch¬ng tr×nh dù ¸n môc tiªu cña ChÝnh phñ, 7 Qu©n khu, Qu©n chñng, Tæng côc vµ nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ níc… KiÓm to¸n Nhµ níc ®· ph¸t hiÖn vµ kiÕn nghÞ t¨ng thu, tiÕt kiÖm chi cho Ng©n s¸ch Nhµ níc gÇn 3.000 tû ®ång. Thø ba: KiÓm to¸n tµi chÝnh gióp Nhµ níc thÊy ®îc nh÷ng víng m¾c thùc tÕ khi thùc hiÖn c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch tµi chÝnh hiÖn hµnh, tõ ®ã cã gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ tµi chÝnh. §ång thêi c¸c kÕt qu¶ kiÓm to¸n tµi chÝnh cßn cã ý nghÜa quan träng trong viÖc: ThiÕt lËp c¬ chÕ qu¶n lý, cÊp ph¸t vµ thanh quyÕt to¸n ®èi víi ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ®èi víi c¸c kho¶n hç trî tõ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng cho c¸c c¬ quan Trung ¬ng ®ãng trªn ®Þa bµn; Rµ so¸, söa ®æi, bæ sung c¸c ®Þnh møc kinh tÕ tµi chÝnh vµ ®Þnh møc chi tiªu ng©n s¸ch Nhµ níc; C”ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, t¨ng cêng kû luËt ng©ng s¸ch Nhµ níc, xö lý nghiªm nh÷ng hµnh vi vi ph¹m… Thø t: KiÓm to¸n tµi chÝnh gióp cho c”ng t¸c ®iÒu hµnh vÜ m” cña c¸c nhµ l·nh ®¹o qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh. KÕt qu¶ kiÓm to¸n tµi chÝnh cung cÊp th”ng tin d÷ liÖu chÝnh x¸c, kÞp thêi trong viÖc x©y dùng dù to¸n, ®iÒu chØnh dù to¸n phï hîp víi thùc tr¹ng vµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph¬ng, ngµnh nghÒ nãi riªng vµ cña Nhµ níc nãi chung. chúng tôi trß ®èi víi doanh nghiÖp ®îc kiÓm to¸n. KiÓm to¸n tµi chÝnh cã c¸c vai trß chñ yÕu sau: – Thø nhÊt: KiÓm to¸n tµi chÝnh gióp l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®îc kiÓm to¸n thÊy nh÷ng sai sãt trong qu¶n lý tµi chÝnh – kÕ to¸n vµ gióp hä nhËn thÊy ®îc nghÜa vô ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ tµi chÝnh kÕ to¸n. – Thø hai: gióp cho ®éi ngò c¸n bé chuyªn m”n thÊy ®îc c¸c sai sãt trong nghiÖp vô chuyªn m”n cña m×nh. – Thø ba: Gióp cho ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n lo¹i bá nh÷ng chi phÝ kh”ng ®óng ®Ó tiÕt kiÖm cho doanh nghiÖp. – Thø t: Gióp nhµ l·nh cã thªm c¬ së ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. – Thø n¨m: N©ng cao chÊt lîng c”ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n. – Thø s¸u: Gióp doanh nghiÖp hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. – Thø b¶y: Gióp c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n hiÖu qu¶ ®îc t¨ng thªm uy tÝn. Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn sÏ gióp doanh nghiÖp (chñ doanh nghiÖp, gi¸m ®èc ) kÞp thêi ra nh÷ng sai sãt, l·ng phÝ vÒ tµi chÝnh còng nh t×nh h×nh tæ chøc cña doanh nghiÖp ®Ó cã nh÷ng chÊn chØnh kÞp thêi hoÆc ng¨n ngõa c¸c tæn thÊt. §ång thêi, gióp doanh nghiÖp h¹n chÕ ®îc nh÷ng rñi ro hoÆc ph¸t hiÖn ra nh÷ng thÕ m¹nh, nh÷ng tiÒm n¨ng tµi chÝnh néi t¹i ®ang cã trong doanh nghiÖp, vµ quan träng h¬n, doanh nghiÖp cã thÓ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn mét c¸ch phï hîp. Ngêi qu¶n lý thêng lµ ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm vµ quyÕt ®Þnh vÒ tµi chÝnh, nhng hä kh”ng hiÓu s©u vÒ nguyªn t¾c kÕ to¸n nªn cÇn cã nh÷ng th”ng tin thuyÕt phôc ®Ó ra quyÕt ®Þnh. Nh÷ng th”ng tin ®ã kh”ng chØ trªn c¸c b¶ng khai tµi chÝnh mµ cßn th”ng tin cô thÓ vÒ tµi chÝnh, vÒ hiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng cña c¸c bé phËn ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh trong mçi giai ®o¹n qu¶n lý, kÓ c¶ tiÕp nhËn vèn liÕng, chØ ®¹o vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng qu¶n lý ( nhÊt lµ vÒ tµi chÝnh ). VÝ dô vÒ chÕ ®é “kho¸n” ë doanh nghiÖp x©y dùng (theo t¹p chÝ kiÓm to¸n sè 5/1999 ); Qua thùc tÕ kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn thÊy chi phÝ cho mét c”ng tr×nh x©y dùng d©n dông l¹i cã ®Õn 80 – 90% tæng chi phÝ lµ s¾t thÐp, 10 – 20% tæng chi phÝ lµ xi m¨ng, ngoµi ra kh”ng cã ho¸ ®¬n, chøng tõ chi phÝ nµo kh¸c (c”ng tr×nh x©y dùng kh”ng cÇn g¹ch, c¸t, nh©n c”ng …? ) Khi ®îc hái, c¸c ®éi trëng tr¶ lêi lµ chØ quan t©m ®Õn nép ho¸ ®¬n cho ®ñ møc chi phÝ kho¸n mµ kh”ng ®Ó ý ®Õn chi phÝ thùc tÕ tõng lo¹i vËt t vµ chi phÝ kh¸c. Tõ ®ã, kiÓm to¸n viªn ®Ò ra mét sè kiÕn nghÞ lµ cÇn bè trÝ Ýt nhÊt mét nh©n viªn lµm c”ng t¸c kÕ to¸n ( chÞu sù chØ ®aä cña phßng kÕ to¸n C”ng ty ) t¹i c¸c ®éi x©y dùng. Bªn c¹nh ®ã cßn cã hiÖn tîng mét sè ®éi trëng lîi dông viÖc cïng lóc thi c”ng nhiÒu c”ng tr×nh, ®· vay vµ øng tiÒn vît qu¸ khèi lîng c”ng viÖc thùc hiÖn råi tù chiÕm ®o¹t lu”n. VÒ viÖc nµy, ngoµi x¸c minh kiÓm to¸n viªn cßn ®Ò nghÞ doanh nghiÖp nªn qui ®Þnh râ møc t¹m øng, vay tèi ®a cña ®éi s¶n xuÊt. KiÓm to¸n tµi chÝnh víi chøc n¨ng kiÓm tra, x¸c nhËn tÝnh trung thùc vµ hîp lý, hîp ph¸p cña c¸c th”ng tin trong b¸o c¸o tµi chÝnh sÏ gióp cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp bít lóng tóng, yªn t©m h¬n khi ký c¸c b¸o c¸o t×a chÝnh vµ c”ng khai c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. §ång thêi, kiÓm to¸n tµi chÝnh gióp doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, t×nh h×nh tµi chÝnh vµ c”ng nî, kh¶ n¨ng thanh to¸n c”ng nî, tõ ®ã ®¸nh gi¸ vÞ thÕ cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµnh m¹nh tµi chÝnh doanh nghiÖp vµ lµnh m¹nh kh¶ n¨ng thanh to¸n nî. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n chÝnh ®¸ng, cã hiÖu qu¶ th× kÕt qu¶ c¸c cuéc kiÓm to¸n tµi chÝnh sÏ gióp doanh nghiÖp n©ng cao uy tÝn cña m×nh, nhê ®ã doanh nghiÖp cã thuËn lîi trong c¸c quan hÖ kinh tÕ. Ch¼ng h¹n doanh nghiÖp cã thuËn lîi trong ho¹t ®éng liªn doanh liªn kÕt, mua hµng ho¸, thËm chÝ trong thÞ trêng chøng kho¸n ( ®èi víi nh÷ng chóng t”i cã ph¸t hµnh cæ phÇn ). Nh÷ng chñ doanh nghiÖp lµm ¨n chÝnh ®¸ng, cã hiÖu qu¶, nhng v× lý do nµo ®ã bÞ tai tiÕng th× kiÓm to¸n viªn sÏ lµ ngêi x¸c nhËn vµ b¶o vÖ cho hä. NhËn xÐt cña c¸c kiÓm to¸n viªn cã uy tÝn sÏ lµm t¨ng thªm tÝnh ph¸p lý cña b¶n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ danh tiÕng cña doanh nghiÖp. LÏ tÊt nhiªn, c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n gian dèi hoÆc s¾p ph¸ s¶n thêng kh”ng muèn mêi kiÓm to¸n. Doanh nghiÖp bao giê còng ®Æt lîi Ých cña m×nh lªn hµng ®Çu vµ lu”n t×m c¸ch xö lý c¸c nghiÖp vô hay c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n sao cho cã lîi nhÊt cho doanh nghiÖp. Lóc ®ã kiÓm to¸n tµi chÝnh víi chøc n¨ng bµy tá ý kiÕn, kiÓm to¸n viªn sÏ t vÊn cho doanh nghiÖp vÒ nh÷ng yÕu kÐm cña doanh nghiÖp, t vÊn vÒ c”ng t¸c kÕ to¸n tµi chÝnh, còng nh c¸c híng gióp ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ h¬n trong khu”n khæ Ph¸p luËt. T¹i Tæng c”ng ty x©y dùng S”ng §µ, phßng kiÓm to¸n néi bé cña Tæng c”ng ty chÝnh thøc ra ®êi ngµy 01/01/1998 nhê sù nhËn ®óng møc cÇn thiÕt kiÓm to¸n tµi chÝnh cña ban l·nh ®¹o c”ng ty. Trong n¨m 1998, kiÓm to¸n néi bé Tæng c”ng ty ®· hoµn thµnh c”ng viÖc kiÓm to¸n t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ b¸o c¸o tµi chÝnh cña toµn bé 31 ®¬n vÞ thµnh viªn vµ b¸o c¸o tµi chÝnh toµn Tæng c”ng ty n¨m 1997 ( theo t¹p chÝ kiÓm to¸n sè 5/1999). Mét vÝ dô kh¸c t¹i c”ng ty 28 ( mét doanh nghiÖp Nhµ níc trùc thuéc Tæng côc hËu cÇn – Bé Quèc phßng ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh ) xuÊt nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm dÖt, may, kinh doanh bÊt ®éng s¶n, kinh doanh c¸c c”ng tr×nh h¹ tÇng khu c”ng nghiÖp vµ d©n dông. Tõ n¨m 1992, nhê hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé tèt, c”ng ty ®· kh¾c phôc nh÷ng thiÕu sãt trong qu¶n lý, tiÕn hµnh ®æi míi m” h×nh tæ chøc g¾n víi viÖc qu¶n lý ®· nhanh chãng ®em l¹i cho c”ng ty nh÷ng hiÖu qu¶ to lín vÒ mäi mÆt. Bªn c¹nh ®ã, c”ng ty ®· tiÕn hµnh thuª kiÓm to¸n ®éc lËp ®Ó kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh c¸c n¨m 1994 – 1995 – 1996. Riªng n¨m 1996, ®· tiÕn hµnh kiÓm to¸n 2 kú. ViÖc kiÓm to¸n ®îc tiÕn hµnh tõ c¸cd ®¬n vÞ thµnh viªn trùc thuéc ®Õn c”ng ty. TÊt c¶ c¸c c”ng tr×nh ®Çu t còng ®Òu ®îc kiÓm to¸n, nhê ®ã mµ c”ng ty ®· thu l¹i ®îc mét kho¶n tiÒn ®¸ng kÓ. Tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m 1997, vèn cña c”ng ty t¨ng lªn gÊp 5,67 lÇn ( Theo t¹p chÝ kiÓm to¸n sè 1/1998 ). Trong doanh nghiÖp, ngoµi nh÷ng vai trß trªn, kiÓm to¸n tµi chÝnh cßn cã t¸c dông ®èi víi c¸n bé c”ng nh©n viªn, ngêi lao ®éng lµm viÖc t¹i ®ã. Khi b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n th× ®é tin cËy cña nã ®îc t¨ng lªn, gióp ngêi lao ®éng biÕt ®îc t×nh h×nh tµi chÝnh cña c”ng ty m×nh thÕ nµo, l·i hay lç, sù ph©n chia l·i cã hîp lý kh”ng … NÕu b¸o c¸o ®ã cho kÕt qu¶ tèt vÒ c”ng ty, ngêi lao ®éng sÏ thªm g¾n bã vµ tin tëng vµo c”ng ty, yªn t©m lµm viÖc hoÆc ngîc l¹i. MÆt kh¸c, chñ doanh nghiÖp (hoÆc gi¸m ®èc) lu”n muèn cã ®îc nh÷ng lao ®éng tay nghÒ cao, lµm viÖc cã hiÖu qu¶, mét b¸o c¸o tµi chÝnh víi kÕt qu¶ tèt sÏ lµ mét søc hót gióp doanh nghiÖp cã ®îc nh÷ng nh©n viªn nh mong muèn. 3. Vai trß víi c¸c bªn thø ba quan t©m. Bªn thø ba quan t©m tíi c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh gåm: c¸c nhµ ®Çu t, ng©n hµng, kh¸ch hµng, nhµ cung cÊp, chñ nî vµ nh÷ng ngêi quan t©m kh¸c. Th”ng thêng, c¸c th”ng tin vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh kh”ng tíi th¼ng nh÷ng ngêi quan t©m ®ã, mµ ph¶i cã sù ®¶m b¶o cña bªn thø ba ®éc lËp lµ kiÓm to¸n viªn do cã sù rñi ro th”ng tin, c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cã nhiÒu kh¶ n¨ng kh”ng chÝnh x¸c. Trong c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay, râ rµng ngêi ra quyÕt ®Þnh khã cã kh¶ n¨ng hiÓu biÕt têng tËn vµ trùc tiÕp vÒ ®èi t¸c mµ anh ta tiÕn hµnh kinh doanh. Th”ng tin sö dông lµ do ngêi kh¸c cung cÊp cho. BÊt cø khi nµo th”ng tin cã ®îc lµ do ngêi kh¸c cung cÊp th× kh¶ n¨ng nã bÞ chñ ý, hoÆc kh”ng chñ ý bãp mÐo sÏ t¨ng lªn. NÕu môc ®Ých cña ngêi cung cÊp th”ng tin kh¸c víi ngêi ra quyÕt ®Þnh th× th× th”ng tin cã thÓ bÞ híng theo lîi Ých cña ngêi cung cÊp. Do vËy, th”ng tin bÞ c”ng bè sai lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. Mét b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n lµ mét biÖn ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro th”ng tin ( võa ®ì tèn thêi gian vµ tiÒn b¹c ) cho nh÷ng ngêi quan t©m. C¸c nhµ ®Çu t c¸ nh©n vµ c¸c nhµ ®Çu t chuyªn nghiÖp ( nhµ ®Çu t cã tæ chøc ) trªn thÞ trêng chøng kho¸n thêng lÊy chÝnh c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n lµm c¨n cø ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c”ng ty khi quyÕt ®Þnh mua hoÆc b¸n c¸c chøng kho¸n ®ã. HiÖn nay, c¸c c”ng ty niªm yÕt chøng kho¸n còng nh kinh doanh chøng kho¸n ph¶i ®Þnh kú nép c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n cho Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc vµ thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®îc x¸c nhËn bëi mét tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp cã uy tÝn. §©y lµ yªu cÇu ®Æc biÖt cÇn thiÕt ®èi víi ViÖt Nam, khi mµ viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh x¸c thùc cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh còng nh viÖc tiÕp cËn c¸c th”ng tin tµi chÝnh ®èi víi mét c”ng ty ë ViÖt Nam ®ang cßn lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n. C¸c ng©n hµng cho doanh nghiÖp vay vèn, c¸c nhµ ®Çu t vµ chÝnh c¸c chñ së h÷u còng ph¶i n¾m ch¾c t×nh h×nh kinh doanh vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña b¹n hµng ®Ó quyÕt ®Þnh cho vay, thu håi vèn hoÆc kh”ng cho vay. V× lîi Ých cña m×nh nªn hä coi kiÓm to¸n lµ mét trong c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt tiÒn cho vay hay bá vèn vµo kinh doanh. HiÖn nay c¸c ng©n hµng Vietincombank, Vietcombank, Indovinabank cã qui ®Þnh tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng muèn vay tiÒn ®Òu ph¶i xuÊt tr×nh b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n viªn ®éc lËp x¸c nhËn. Trong quan hÖ kinh doanh, c¸c kh¸ch hµng cã thÓ mua chÞu. Tuy nhiªn, chØ khi b¸o c¸o tµi chÝnh c¶u doanh nghiÖp mua ®ã ®îc kiÓm to¸n viªn cã uy tÝn kiÓm tra vµ x¸c nhËn lµ tèt th× nhµ cung cÊp sÏ s½n sµng b¸n chÞu vµ ngîc l¹i. Ngoµi ra, kiÓm to¸n tµi chÝnh cßn gióp ngêi d©n cñng cè niÒm tin ®èi víi c¸c cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn vµ c¬ quan Nhµ níc trong viÖc sö dông ng©n s¸ch Nhµ níc, còng nh trong viÖc sö dông c¸c quü mµ hä ®ãng gãp. Tãm l¹i, ®èi víi c¸c bªn thø ba quan t©m, kiÓm to¸n tµi chÝnh tríc hÕt ®ãng vai trß trung gian, ®¶m b¶o cho sù tin cËy cña c¸c th”ng tin tõ ngêi cung cÊp ®Õn ngêi nhËn. TiÕp theo, c¸c th”ng tin ( b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n ) l¹i lµ c¬ së cho c¸c quyÕt ®Þnh tµi chÝnh cña c¸c bªn quan t©m nµy. II. Nh÷ng h¹n chÕ cña kiÓm to¸n tµi chÝnh ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ ®ã. Cã thÓ nãi ngay tõ khi míi ra ®êi, kiÓm to¸n tµi chÝnh ®· ®ãng gãp mét phÇn kh”ng nhá vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ” v¹n sö khëi ®Çu nan “. mÆc dï ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®· cã tõ l©u ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn, nhng ë níc ta l¹i lµ ho¹t ®éng hoµn toµn míi mÎ, kiÕn thøc chuyªn m”n cßn h¹n hÑp, méi trêng ho¹t ®éng còng kh”ng hoµn toµn thuËn lîi … do ®ã ®· cã nh÷ng h¹n chÕt kh”ng nhá trong viÖc ph¸t huy vai trß cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n tµi chÝnh nãi riªng. Thø nhÊt, vÒ vÊn ®Ò nhËn thøc. Do ho¹t ®éng kiÓm to¸n cßn t¬ng ®èi míi mÎ ë ViÖt Nam, trong khi ®ã c¸c tæ chøc kiÓm to¸n vµ c¸c kiÓm to¸n viªn l¹i kh”ng ®îc tù qu¶ng c¸o c”ng khai vÒ m×nh díi bÊt kú h×nh thøc nµo, nªn nhËn thøc, nh÷ng hiÓu biÕt s©u réng, ®óng ®¾n vÒ ho¹t ®éng nµy cßn bÞ h¹n chÕ, nhÊt lµ trong thêi gian ®Çu cña thêi kú ®æi míi, cô thÓ nh sau: – HÇu hÕt ngêi qu¶n lý ë c¸c ®¬n vÞ cha hiÓu hÕt môc ®Ých cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n, trõ nh÷ng ®¬n vÞ kÕ to¸n cã sù tham gia qu¶n lý cña níc ngoµi, cha thÊy ®îc lîi Ých thiÕt thùc tõ nh÷ng vÊn ®Ò cña kiÓm to¸n viªn tron ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ doanh nghiÖp. – NhiÒu doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, c”ng ty t nh©n, c”ng ty cæ phÇn, cha muèn tiÕt léi nh÷ng th”ng tin thùc vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp m×nh cho ngêi kh¸c, trõ khi bÞ b¾t buéc hoÆc doanh nghiÖp cã sù cè. – Do ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña c¸c tæ chøc kiÓm to¸n trong níc míi h×nh thµnh nªn cã nh÷ng ngêi cha thùc sù tin tëng vµo chÊt lîng c”ng viÖc cña c¸c kiÓm to¸n viªn ViÖt Nam. V× vËy khi mµ kh¸ch hµng cña c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ViÖt Nam chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, liªn doanh víi níc ngoµi, c¸c tæ chøc viÖn trî hoÆc tiÕp nhËn viÖn trî ( lµ nh÷ng tæ chøc bÞ b¾t buéc ph¶i kiÓm to¸n), mét sè doanh nghiÖp kh¸c cã sù cè vÒ tµi chÝnh … Tuy nhiªn, hiÖn nay nh÷ng nhËn thøc cña c¸c nhµ qu¶n lý c¸c c”ng ty, c¸c tæ chøc vÒ lîi Ých cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n ( ®Æc biÖt lµ kiÓm to¸n tµi chÝnh ) ngµy cµng ®îc më réng, nhÊt lµ sau khi kiÓm to¸n Nhµ níc ra ®êi, b¶ng khai tµi chÝnh cña doanh nghiÖp Nhµ níc b¾t buéc ph¶i ®îc kiÓm to¸n bëi kiÓm to¸n viªn Nhµ níc hay c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp. MÆc dï vËy, nh÷ng h¹n chÕ nh ®· nãi ë trªn vÉn tån t¹i nh mét hµng rµo c¶n trë kh¸c hµng ®Õn víi c¸c dÞch vô kiÓm to¸n nh tríc ®©y nhng ë møc ®é thÊp h¬n nhiÒu. §Æc biÖt trong bèi c¶nh nhiÒu c”ng ty, tæ chøc kiÓm to¸n cïng ho¹t ®éng nh hiÖn nay th× chuyÖn ” “ng nãi gµ, bµ nãi vÞt ” trong kiÓm to¸n còng kh”ng ph¶i lµ chuyÖn hiÕm, nhng ®Õn nay vÉn cha söa ®îc bao nhiªu. §iÒu nµy còng gãp phÇn lµm cho c¸c kh¸ch hµng cha thùc sù tin tëng vµo chÊt lîng kiÓm to¸n. Thø hai, Chóng ta ®· chËm vµ cha tËp trung ®óng møc cÇn thiÕt cho viÖc h×nh thµnh vµ t¨ng n¨ng lùc cho hÖ thèng kiÓm to¸n. H¹n chÕ nµy còng xuÊt ph¸t tõ sù yÕu kÐm trong nhËn thøc nªn khi ®i vµo kinh tÕ thÞ trêng, Nhµ níc cha nhËn thøc ngay ®îc r”ng thanh tra tµi chÝnh nãi riªng vµ hÖ thèng thanh tra nãi chung cha tho¶ m·n ®îc yªu cÇu vÒ ho¹t ®éng cña thanh tra, kiÓm tra Nhµ níc. – ViÖc ®o t¹o kiÓm to¸n viªn: §éi ngò kiÓm to¸n viªn hiÖn nay hÇu hÕt cã tr×nh ®é nghiÖp vô vµ cã kinh nghiÖm vÒ c”ng t¸c tµi chÝnh kÕ to¸n nhng l¹i rÊt míi mÎ vÒ nghiÖp vô kiÓm to¸n. T¹i c¸c níc ph¸t triÓn, c¸c kiÓm to¸n ®Òu ®îc ®µo t¹o cã hÖ thèng vµ ph¶i kinh qua c¸c kú thi tuyÓn chän g¾t gao cña c¸c tæ chøc nghÒ nghiÖp nh : T¹i Mü cã chøc danh CPA – Cetiffied in public accountant, t¹i Ph¸p cã chøc danh Expert comptable. Sù h¹n chÕ vÒ mÆt kü thuËt nghÒ nghiÖp ®· lµm cho viÖc hµnh sù cña kiÓm to¸n viªn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ vµ ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn chÊt lîng kiÓm to¸n, do ®ã ¶nh hëng ®Õn sù ra quyÕt ®Þnh cña nh÷ng ngêi sö dông kiÓm to¸n. Ch¼ng h¹n nh kiÓm to¸n viªn kh”ng cã ®ñ kh¶ n¨ng, kiÕn thøc trong viÖc sö dông c¸c kü thuËt ph¸t hiÖn vµ c¸c thñ tôc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c sai ph¹m träng yÕu, cã thÓ kh”ng ph¸t hiÖn ra ®îc nh÷ng sai ph¹m cã qui m” lín, lµm tæn thÊt tµi s¶n cña doanh nghiÖp vµ cña Nhµ níc vµ ¶nh hëng tíi kÕ ho¹ch cña nh÷ng ngêi sö dông kÕt qu¶ kiÓm to¸n nµy. – VÒ chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ c¬ së ph¸p lý cña kiÓm to¸n: Míi ®©y, sau mét thêi gian dµi t×m hiÓu, nghiªn cøu nh÷ng chuÈn mùc kiÓm to¸n Quèc tÕ vµ nh÷ng ®ãng gãp kinh nghiÖm thùc tÕ cña c¸c c”ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp, Bé tµi chÝnh ®· lÇn lît c”ng bè mêi chuÈn mùc kiÓm to¸n ®Çu tiªn nh”m tõng bíc chuÈn mùc ho¸ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp. Tuy nhiªn, trong thêi gian tríc khi 10 chuÈn mùc ®îc ban hµnh, ho¹t ®éng kiÓm to¸n cha ®îc chuÈn ho¸, c¸c c”ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ph¶i vËn dông c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n Quèc tÕ, dï r”ng biÕt râ cã nhiÒu ®iÓm kh”ng phï hîp víi khung c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi. Bªn c¹nh ®ã, chÕ ®é kÕ to¸n tµi chÝnh cña ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn, c¸c v¨n b¶n vÒ chÕ ®é kÕ to¸n tµi chÝnh thêng xuyªn cã söa ®æi trong thêi gian ng¾n nªn ¶nh hëng kh”ng Ýt tíi c”ng t¸c kÕ to¸n vµ . Tõ ®ã dÉn ®Õn nhiÒu hÖ qu¶ kh¸c, ch¼ng h¹n nh viÖc ®¸nh gi¸ chÊt lîng cña mét b¸o c¸o kiÓm to¸n vÉn cßn thiÕu c¨n cø chung ®Ó lµm thíc ®o, hay nh khi cã tranh chÊp næ ra, chóng ta còng cha cã nh÷ng c¬ së gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña kiÓm to¸n viªn. Còng chÝnh v× thiÕu hÖ thèng chuÈn mùc riªng nªn míi x¶y ra chuyÖn ” “ng nãi gµ, bµ nãi vÞt ” trong kiÓm to¸n nh ®· nãi ë trªn. Do vËy nªn còng kh”ng Ýt ®èi tîng gian dèi muèn thuª dÞch vô kiÓm to¸n ®Ó hîp thøc sè liÖu b¸o c¸o kÕ to¸n cña m×nh. Cã thÓ dÉn chøng hai trêng hîp ‘cã vÊn ®Ò ” trong dÞch vô kiÓm to¸n (theo b¸o Nh©n d©n – 5/3/2001). §ã lµ vô hai c”ng ty kiÓm to¸n hµng ®Çu thùc hiÖn hîp ®ång dÞch vô kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña Tæng c”ng ty míi ®©y, Thanh tra Nhµ níc ph¸t hiÖn Tæng c”ng ty than cã nhiÒu sai ph¹m lín, h¹ch to¸n vµ b¸o c¸ kh”ng trung thùc … Vô thøc hai lµ, “ng Ph¹m Ngäc H÷u, c¸n bé Tæng côc kiÓm to¸n mét c”ng tr×nh nhµ nghØ h¶i quan t¹i SÇm S¬n, bªn thi c”ng ®a ra sè liÖu 6 tû 674 triÖu ®ång, c”ng ty kiÓm to¸n V x¸c ®Þnh lµ 5 tû 945 triÖu ®ång, c”ng ty kiÓm to¸n A x¸c ®Þnh lµ 6 tû 421,8 triÖu ®ång ( kÕt qu¶ cña hai h·ng dÞch vô kiÓm to¸n vªnh nhau 476 triÖu ®ång !) VËy C”ng ty nµo ®óng ? Sè liÖu nµo trung thùc ? Do ®©u mµ cã t×nh tr¹ng nh vËy, ph¶i ch¨ng do thiÕu nh÷ng chuÈn mùc lµm c¨n cø chung ®Ó ®¸nh gi¸ ? Tãm l¹i: Víi nh÷ng h¹n chÕ nh trªn th× kiÓm to¸n tµi chÝnh kh”ng thÓ ph¸t huy hÕt vai trß cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Êt níc. ChÝnh v× vËy, bªn c¹nh nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc ®¸ng ®îc ghi nhËn cña kiÓm to¸n tµi chÝnh trong nh÷ng n¨m qua cßn næi lªn mét sè h¹n chÕ nh sau: – T×nh tr¹ng bu”n lËu, tham nhòng, ho¹t ®éng kinh doanh tr¸i Ph¸p luËt, trèn thuÕ … g©y thÊt tho¸t ng©n s¸ch, tµi s¶n Nhµ níc vÉn cßn lín vµ kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu n¬i. VÝ dô, vô Tamexco thÊt tho¸t kho¶ng h¬n 400 tû ®ång, vô T©n Trêng Sanh kho¶ng vµi ngh×n tû ®ång, vô Epco – Minh Phông h¬n ba ngh×n tû ®ång … ( theo t¹p chÝ kiÓm to¸n sè 3/1999 – bµi viÕt cña chúng tôi Vò Huy Tõ ) – Ng©n hµng, c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ bÞ tæn thÊt lín khi ®Çu t vµo c¸c ®¬n vÞ mµ nguyªn nh©n lµ do ng©n hµng ®· ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp dùa trªn nh÷ng b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n kiÓm to¸n nhng kh”ng chÝnh x¸c, kh”ng trung thùc. – §èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp, nh÷ng b¸o c¸o kiÓm to¸n tµi chÝnh kh”ng chÝnh x¸c sÏ lµm cho hä bÞ thua thiÖt trong vÊn ®Ò ¨n chia, ph©n phèi lîi nhuËn …. tõ ®ã ¶nh hëng tíi th¸i ®é lµm viÖc vµ chÊt lîng c”ng viÖc cña ngêi lao ®éng. PhÇn III Ph¬ng híng hoµn thiÖn vµ ph¸t huy vai trß cña kiÓm to¸n tµi chÝnh Nh”m h¹n chÕ nh÷ng mÆt cha ®¹t ®îc vµ kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm, tån t¹i hiÖn nay cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n, ®ång thêi ®Ó kiÓm to¸n cã thÓ ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ, chóng ta cÇn tËp trung th¸o gì vµ híng vµo viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò sau: Mét lµ, cÇn n©ng cao sù hiÓu biÕt vµ nhËn thøc cña c”ng chóng nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ x· héi … vÒ ngµnh nghÒ còng nh ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Bëi vËy, mét mÆt cÇn tuyªn truyÒn vµ phæ biÕn réng r·i trªn c¸c ph¬ng tiÖn th”ng tin ®¹i chóng nh ®µi, s¸ch, b¸o, tivi … vÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n. MÆt kh¸c, cã thÓ tæ chøc c¸c buæi héi th¶o gi÷a c¸c c”ng ty kiÓm to¸n víi doanh nghiÖp, víi c¸c c¬ quan cã liªn quan víi sinh viªn c¸c trêng §¹i häc. Hai lµ, vÊn ®Ò x©y dùng, hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c chuÈn mùc, ph¸p lÖnh vµ hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n còng nh c¸c ho¹t ®éng kh¸c chØ cã thÓ thùc hiÖn tèt vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao trªn c¬ së cã mét hÖ thèng ph¸p lý ®Çy ®ñ, ®ång bé vµ hîp lý. Kinh nghiÖm cña c¸c níc ®i tríc vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña níc ta thêi gian qua ®· chØ ra r”ng, hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cÇn thiÕt tèi thiÓu cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë mçi quèc gia ph¶i bao gåm: – LuËt kiÓm to¸n. – §iÒu lÖ tæ chøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n Nhµ níc. – C¸c v¨n b¶n ph¸p qui qui ®Þnh vÒ c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ c¸c ph¬ng ph¸p chuyªn m”n, kü thuËt kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, tõ khi ra ®êi vµ ho¹t ®éng ë ViÖt Nam kiÓm to¸n vÉn cha cã ®îc mét hÖ thèng Ph¸p luËt hoµn chØnh. C¸c v¨n b¶n Ph¸p luËt hiÖn hµnh hoÆc cßn thiÕu hoÆc ®· Ýt nhiÒu kh”ng cßn phï hîp. Do ®ã, Nhµ níc vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn sím nghiªn cøu hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c v¨n b¶n Ph¸p luËt ®ång bé, hoµn chØnh t¹o m”i trêng ph¸p lý ®Çy ®ñ vµ hiÖu lùc cho tæ chøc, ho¹t ®éng kiÓm to¸n. §ång thêi tiÕp thu kinh nghiÖm cña c¸c níc vµ sù gióp ®ì cña INTOSAI ( Tæ chøc quèc tÕ c¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao vµASOSAI tæ chøc c¸c c¬ quan kiÓm to¸n ch©u ¸ ) ®Ó ban hµnh LuËt kiÓm to¸n, tríc m¾t lµ ph¸p lÖnh kiÓm to¸n trong ®ã qui ®Þnh râ vÞ trÝ ph¸p lý, chøc n¨ng nhiÖm vô, hÖ thèng tæ chøc bé m¸y cña c¸c c¬ quan kiÓm to¸n. Trong luËt ( ph¸p lÖnh ) còng ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ph¸p lý cña b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ tr¸ch nhiÖm phèi hîp trong kiÓm to¸n nãi riªng vµ gi÷a c¬ quan kiÓm to¸n víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c nh thanh tra, qu¶n lý tµi chÝnh, ®iÒu tra gi¸m s¸t trong vµ ngoµi doanh nghiÖp. Mét mÆt còng cÇn rµ so¸t nghiªn cøu söa ®æi bæ sung nh÷ng qui ®Þnh hiÖn hµnh vÒ qu¶n lý kinh tÕ – tµi chÝnh cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn nh”m x¸c lËp c¨n cø chuÈn mùc kiÓm to¸n, thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ®Æc biÖt lµ tæ chøc bé m¸y gän nhÑ n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan kiÓm to¸n. Ba lµ, viÖc ph¸t triÓn kiÓm to¸n viªn ph¶i ®i ®”i víi viÖc ®µo t¹o båi dìng tr×nh ®é chuyªn m”n nghiÖp vô nh”m ®¶m b¶o chÊt lîng cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ë ViÖt Nam ®ã lµ ®éi ngò kiÓm to¸n viªn chuyªn nghiÖp ë níc ta cßn qu¸ Ýt vµ do ®ã, ®Ó thùc hiÖn c¸c cuéc kiÓm to¸n ®Æc biÖt lµ víi kiÓm to¸n ®éc lËp chóng ta ®· ph¶i huy ®éng kh¸ nhiÒu c¸n bé cha ph¶i lµ kiÓm to¸n viªn. Do qu¸ tr×nh ®µo t¹o cßn ng¾n, kinh nghiÖm trong c”ng t¸c cha nhiÒu … nh÷ng c¸n bé nµy cßn yÕu c¶ vÒ nghiÖp vô vµ c¸c kiÕn thøc Ph¸p luËt liªn quan. §Ó cã thÓ ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu vµ ®ßi hái ®Æt ra, môc tiªu cña chóng ta lµ ph¶i x©y dùng ®îc mét ®éi ngò kiÓm to¸n viªn ®ñ vÒ sè lîng, giái vÒ chuyªn m”n nghiÖp vô, ®Æc biÖt ph¶i cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp trong s¸ng kh¸ch quan, ®éc lËp. Do vËy cÇn thùc hiÖn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc båi dìng vµ ®µo t¹o sau: – C¨n cø vµo tiªu chuÈn ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i kiÓm to¸n ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch båi dìng ®µo t¹o t¬ng xøng thiÕu hôt kiÕn thøc cña tõng lo¹i kiÓm to¸n viªn vµ phï hîp yªu cÇu kiÓm to¸n tõng giai ®o¹n – X©y dùng kÕ ho¹ch ®µo t¹o dµi h¹n trong níc vµ ngoµi níc ,kÕt hîp gi÷a ®µo t¹o dµi h¹n vµ ®µo t¹o båi dìng ng¾n h¹n .Cã kÕ ho¹ch phèi hîp víi c¸c trêng ®¹i häc vÕ ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y vµ ®µo t¹o kiÓm to¸n viªn – Biªn so¹n vµ chuÈn ho¸ c¸c gi¸o tr×nh kiÓm to¸n tµi chÝnh phôc vô cho c”ng t¸c gi¶ng d¹y trong vµ ngo¸i ngµnh kiÓm to¸n – Cã chÝnh s¸ch ®·i ngé vµ tuyÓn dông c¸c c¸n bé chuyªn gia ®· ®îc ®µo t¹o ë níc ngoµi hoÆc cã kinh nghiÖm trong kinh nghiÖm kiÓm to¸n …. Riªng ®èi víi kiÓm to¸n Nhµ níc cÇn thùc hiÖn nghiªm tóc vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ viÖc thi vµ cÊp chóng chØ kiÓm to¸n viªn . Chøng chØ kiÓm to¸n viªn ®Ó hµnh nghÒ chØ nªn gi÷ gi¸ trÞ trong 5 n¨m . Còng nªn x©y dùng vµ ¸p dông chÕ ®é l¬ng, chÕ ®é ®·i ngé t¬ng xøng víi nhiÖm vô vµ yªu cÇu c”ng viÖc cña kiÓm to¸n viªn. – TiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc vµ quy t¾c ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n viªn. §Þnh kú tæ chøc häc tËp chÝnh trÞ, rÌn luyÖn tu dìng l¬ng t©m ®¹o ®øc hµnh nghÒ cho kiÓm to¸n viªn. Bªn c¹nh ®ã cÇn xö lý nghiªm minh c¸c trêng hîp vi ph¹m quy chÕ ho¹t ®éng, vi ph¹m ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, vi ph¹m ph¸p luËt ®Ó c”ng t¸c kiÓm to¸n ®i vµo kû c¬ng vµ nÒ nÕp g©y dùng vµ cñng cè lßng tin cña §¶ng , Nhµ níc vµ c”ng chóng ®èi víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Bèn lµ, cÇn nhanh chãng h×nh thµnh ph¸t triÓn vµ më réng c¸c lo¹i h×nh tæ chøc vµ dÞch vô kiÓm to¸n, díi mäi h×nh thøc, ®ång thêi tiÕn hµnh ®æi míi c¬ cÊu, c¬ chÕ ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý nh”m thÝch øng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Cho ®Õn nay sè c”ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kiÓm to¸n ë ViÖt nam lªn tíi 23víi tæng sè kho¶n 2000 nh©n viªn, trong ®ã cã 5 c”ng ty 100% vèn níc ngoµi, 1c”ng ty liªn doanh, 7c”ng ty quèc doanh… (Theo B¸o DiÔn ®µn doanh nghiÖp – sè 20 – ngµy 8/3/2001) ®©y thùc sù lµ mét con sè ®¸ng khÝch lÖ, song cha ph¶i lµ lín khi mµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang ngµy cµng cã nh÷ng thay ®æi lín m¹nh. V× vËy kh”ng chØ cÇn t¨ng vÒ sè lîng mµ chóng ta cÇn ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô d¬Ý mäi h×nh thøc (v¨n phßng, trung t©m, c”ng ty dÞch vô ) kh”ng chØ cung cÊp c¸c dÞch vô kiÓm to¸n, t vÊn kÕ to¸n mµ cßn ph¶i cung øng c¸c lo¹i dÞch vô t vÊn thuÕ, t vÊn tµi chÝnh, mua b¸n, cung øng phÇn mÒm kÕ to¸n … CÇn më réng h¬n n÷a m¹ng líi kiÓm to¸n ®éc lËp ®¸p øng nhu cÇu kiÓm to¸n cña mäi Doanh nghiÖp trong vµ ngoµi quèc doanh, c¸c dù ¸n ®Çu t, c”ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n, ®Æc biÖt hiÖn nay cã dù kiÕn cña Nhµ Níc vÒ viÖc quy ®Þnh b¾t buéc kiÓm to¸n ®èi víi c¸c tæng c”ng ty, Doanh nghiÖp nhµ níc, ®©y lµ c¬ héi vµ th¸ch thøc kh”ng nhá ®èi víi c¸c c”ng ty kiÓm to¸n cña ViÖt nam. MÆt kh¸c, c¸c c”ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam cÇn m¹nh d¹n lùa chän liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c c”ng ty, tæ chøc kiÓm to¸n Quèc tÕ. Bëi viÖc héi nhËp quèc tÕ kh”ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc häc hái kinh nghiÖm, nÇng cao chÊt lîng kh¶ n¨ng cña m×nh mµ cßn gióp c¸c c”ng ty kiÓm to¸n ViÖt nam më réng thªm c¸c quan hÖ bªn ngoµi vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. MÆt kh¸c c¸c c”ng ty kiÓm to¸n ViÖt nam cÇn m¹nh d¹n lùa chän liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c c”ng ty, tæ chøc kiÓm to¸n Quèc tÕ. Bëi viÖc héi nhËp Quèc tÕ kh”ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc häc hái kinh nghiÖm, n©ng cao chÊt lîng kh¶ n¨ng cña m×nh mµ cßn gióp c¸c c”ng ty kiÓm to¸n ViÖt nam më réng thªm c¸c quan hÖ bªn ngoµi vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Cuèi cïng, ®Ó c”ng t¸c kiÓm to¸n ®i ®óng híng vµ ho¹t ®éng thùc sù cã hiÖu qu¶ chóng ta cÇn x©y dùng, thiÕt lËp c¸c c¬ quan kiÓm tra, qu¶n lý ®Ó t¨ng cêng c”ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t ®èi víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay chÊt lîng kiÓm to¸n ph¶i ®îc chó träng h¬n bao giê hÕt vµ ph¶i coi ®©y lµ c”ng cô ®¾c lùc cã ý nghÜa quan träng trong ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung. ChÝnh v× vËy vai trß cña c¬ quan thanh tra gi¸m s¸t ®èi víi c”ng t¸c kiÓm to¸n lµ ®Æc biÖt quan träng. Muèn vËy cÇn ph¶i: X©y dùng, thiÕt lËp mét hÖ thèng gi¸m s¸t chÆt chÏ ho¹t ®éng dÞch vô kiÓm to¸n, kiÓm to¸n ®¶m b¶o c¸c dÞch vô nµy cung cÊp cã chÊt lîng, cã ®é tin cËy an toµn vµ ®Æc biÖt ®¶m b¶o mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c ho¹t ®éng trªn c¬ së c¹nh tranh lµnh m¹nh v× c¸c quyÒn lîi cña ngêi cung cÊp c¸c dÞch vô kÕ to¸n, ngêi ®îc kiÓm to¸n. – Cñng cè c¬ cÊu tæ chøc vµ n©ng cao n¨ng lùc c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c¸c ngµnh dÞch vô kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n. Cã c¬ chÕ c”ng nhËn vµ rµng buéc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ®èi víi kÕt qu¶ t vÊn trong lÝnh vùc nµy. – T¨ng cêng vai trß vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp ®Æc biÖt cÇn t¨ng cêng chÊt lîng vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng héi kÕ to¸n ViÖt Nam. Thµnh lËp míi tæ chøc nghÒ nghiÖp c¸c chuyªn gia kÕ to¸n, c¸c kiÓm to¸n viªn cã chøng chØ. – Chñ tr¬ng h¹n chÕ vµ tõng bíc tõ bá viÖc qu¶n lý kinh tÕ ®èi víi ngµnh kiÓm to¸n, t¨ng cêng biÖn ph¸p hµnh chÝnh chuyÓn sang qu¶n lý b”ng ph¸p luËt, b”ng ®ßn bÈy kinh tÕ vµ c”ng cô kinh tÕ. KÕt luËn T”i hiÓu r”ng kh¸i niÖm kiÓm to¸n cßn míi mÎ ngay c¶ ®èi víi nÒn kinh tÕ níc ta trong c¬ chÕ thÞ trêng chø kh”ng ph¶i chØ ®èi víi tõng c¸ nh©n tõng ®¬n vÞ kinh tÕ. KiÓm to¸n tµi chÝnh ë ViÖt Nam tuy ®· xuÊt hiÖn tõ l©u nhng míi chØ thùc sù ®i vµo ho¹t ®éng theo ®óng nghÜa cña nã ë nh÷ng n¨m gÇn ®©y. So víi kiÓm to¸n tµi chÝnh trªn thÕ giíi th× kiÓm to¸n tµi chÝnh ViÖt nam cßn qu¸ non trÎ. Do ®ã nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh thiÕu c¬ së vËt chÊt, c¬ së lý luËn (hÖ thèng ph¸p lý, chuÈn mùckiÓm to¸n …)vµ sù tham gia kh”ng nhiÖt t×nh cña nhiÒu doanh nghiÖp còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Tuy non trÎ nhng chóng ta cÇn ph¶i thõa nhËn r”ng vµ khÝch lÖ nh÷ng ®ãng gãp mµ ngµnh kiÓm to¸n ®· mang l¹i trong thêi gian qua. B”ng nh÷ng ho¹t ®éng thùc tiÔn cña m×nh kiÓm to¸n tµi chÝnh ngµy cµng gÇn gòi vµ trë nªn cÇn thiÕt cho tÊt c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña mét tæ chøc, ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n. Ngµy nay kiÓm to¸n tµi chÝnh ®· vµ ®ang ®îc ph¸t triÓn c¶ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u, gãp phÇn kh”ng nhá vµo viÖc qu¶n lý tµi chÝnh, ng¨n ngõa hiÖn tîng vi ph¹m ph¸p luËt, vi ph¹m chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n … gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. KiÓm to¸n tµi chÝnh cÇn tiÕp tôc nhËn ®îc quan t©m ph¸t triÓn tõ nh÷ng c¬ quan cã thÈm quyÒn song còng cÇn ph¶i tù th©n vËn ®éng ®Ó ph¸t huy hÕt nh÷ng yÕu tè thuéc vai trß vµ chøc n¨ng cña b¶n th©n ngµnh nh”m phôc vô cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.