Hỏi: Xin cho tôi biết tình trạng rối loạn chức năng gan là gì? Men gan cao có phải do rối loạn chức năng gan không? Những biểu hiện men gan cao là gì? (Bác Khương Ninh, 65 tuổi, tp HCM)
Chào bác! Gan của chúng ta đóng giữ nhiều vai trò quan trọng, chính vì thế nếu như người bệnh gan bị ảnh hưởng thì các cơ quan khác trong cơ thể của người bệnh cũng có thể bị ảnh hưởng, vì thế người bệnh cần cảnh giác nếu như mắc bệnh gan nói chung thì người bệnh cần có biện pháp điều trị bệnh đúng đắn và khoa học.
Các chức năng của gan vẫn còn đang trong giai đoạn khám phá nên rất khó để có thể đưa ra con số chính xác về số lượng công việc mà gan phải làm mỗi ngày. Tuy nhiên, theo một số nhà nghiên cứu, hiện nay gan có thể thực hiện khoảng 500 vai trò riêng biệt.
Đây là chức năng đầu tiên mà chúng ta thường nhắc đến gan, sự chuyển hóa các chất có thể diễn ra ở nhiều cơ quan tổ chức khác trong cơ thể nhưng ở gan quá trình này diễn ra mạnh mẽ nhất.
+ Chuyển hóa glucid: Quá trình chuyển hóa glucid tại gan được thông qua quá trình tổng hợp glycogen để dự trữ và tăng lượng phân giải glycogen để cung cấp năng lượng cho cơ thể tốt nhất, lượng glucid giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể nó chiếm đến 2/3 toàn bộ năng lượng cho sự sống của cả cơ thể.
+ Chuyển hóa protid: Protein được dự trữ ở gan dưới nhiều dạng khác nhau, các protein này sẽ được phân giải tạo thành các acid amin đưa vào máu cung cấp cho các tế bào khác của cơ thể, với protein thì gan được xem là trung tâm chuyển hóa chất quan trọng đồng thời là kho dự trữ đảm nhận nhiệm vụ quan trọng của cơ thể.
+ Chuyển hóa lipid: chuyển hóa này xảy ra chủ yếu ở gan giúp gan chuyển hóa thành các chất lipoprotein đưa vào máu để vận chuyển đến tất cả các cơ quan trong cơ thể.
Chất mật (bile) sau khi được chế tạo trong tế bào gan, sẽ được cô đọng và dự trữ trong túi mật. Chất mật sẽ theo ống dẫn mật đi xuống tá tràng, trộn lẫn với thức ăn trong các bữa ăn, giúp tiêu hóa thức ăn và hấp thu các chất dinh dưỡng.
Máu từ các cơ quan tiêu hóa đến gan thường mang theo chất dinh dưỡng, thuốc và cả các chất độc hại. Lúc này, gan phát huy chức năng giải độc cho cơ thể bằng cách xử lý, chuyển đổi các chất độc hại thành một chất ít độc hại hơn nhiều gọi là ure rồi đẩy ngược vào máu. Urê sau đó được vận chuyển đến thận và bị đào thải ra khỏi cơ thể qua nước tiểu.
+ Dự trữ các vitamin tan trong dầu: gan làm nhiệm vụ làm tăng hấp thu các vitamin tan trong dầu bằng chức năng bài tiết mật đồng thời cũng là nơi để dự trữ các vitamin ấy.
+ Dự trữ sắt: sắt sẽ được dự trữ tại gan ở dạng liên kết apoferritin sau đó vận chuyển tới tủy xương và tham gia vào quá trình tạo hồng cầu.
+ Dự trữ máu: đây là nhiệm vụ hiển nhiên của gan bởi gan được xem là cơ quan nhận được nhiều máu nhất của cơ thể.
+ Dự trữ vitamin B12: vitamin này sau khi được hấp thu sẽ được vận chuyển về gan và dự trữ sau đó sẽ giải phóng và chuyển hóa dần để cơ thể sử dụng. Trung bình lượng dự trữ ở gan có thể đủ cho cơ thể dùng trong khoảng 2 năm.
Rối loạn chức năng gan hay suy giảm chức năng gan là tình trạng chức năng gan bị suy giảm và không thực hiện được hết các chức năng giải độc gan, chuyển hóa… của lá gan. Nói cách khác lúc này gan phải làm việc quá sức, gồng mình lên để thực hiện các chức năng tổng hợp, phân tích, chuyển hóa các chất do cơ thể phải tiếp nhận quá nhiều năng lượng, quá nhiều chất độc hại… Tình trạng này kéo dài sẽ gây ra rối loạn chức năng gan.
Tình trạng rối loạn chức năng gan thường gặp phải ở những người trung niên, nguyên nhân có thể là do thói quen ăn uống, sinh hoạt không khoa học, thường xuyên sử dụng rượu bia và các chất kích thích, đồ ăn cay nóng…
Rối loạn chức năng gan không gây nguy hiểm đến tính mạng ngay lập tức, tuy nhiên nếu không được điều trị kịp thời có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và gây ra những hậu quả đáng tiếc.
Men gan có bản chất là các enzyme xúc tác thực hiện các phản ứng sinh hóa tại gan, giúp gan đảm nhiệm chức năng chuyển hóa các chất, men gan bao gồm: Alanine Transaminase (ALT), Phosphatase kiềm (ALP), Aspartate Transaminase (AST) và Gamma Glutamyl Transpeptidase (GGT).
Trong đó, 2 loại men ALT và AST có trong tế bào gan. 2 loại men gan còn lại là ALP có trong màng tế bào gan còn GGT có trong thành tế bào ống mật.
Số đo các chỉ số bình thường của men gan là:
Khi các chỉ số này tăng cao hơn mức bình thường trên thì được gọi là men gan cao.
Tình trạng men gan cao thường phản ánh có một lượng tế bào gan đang bị tổn thương và hủy hoại. Chỉ số này càng cao, đồng nghĩa với việc nhu mô gan bị tổn thương càng nhiều. Men gan tăng từ 1-2 lần là ở mức độ nhẹ, tăng từ trên 2 -5 lần là ở mức độ trung bình và tăng trên 5 lần là ở mức độ nặng.
Men gan tăng cao thường là hệ quả của tình trạng tế bào gan bị tổn thương do virus, bia rượu, tác động của thuốc hạ sốt, giảm đau, thuốc hạ mỡ máu,…
Các biểu hiệu men gan cao thường nghèo nàn và không rõ ràng, khi men gan tăng cao càng nhiều, mức độ biểu hiện triệu chứng càng rõ ràng.
Khi mắc phải tình trạng men gan cao, người bệnh có thể xuất hiện những triệu chứng như:
Đau hạ sườn phải. Khi men gan tăng cao, người bệnh sẽ cảm nhận được cơn đau nhức âm ỉ tại vùng bụng hạ sườn bên phải.
Biểu hiện về da. Men gan tăng cao có thể làm tăng nồng độ bilirubin, khiến người bệnh vàng da, sạm da. Khi gan bị tổn thương chức năng lọc và đào thải, lượng chất độc hại trong cơ thể bị tích tụ trong nhiều ngày làm cho da có thể bị phát ban, …
Mẩn ngứa: Men gan cao khiến độc tố tích tụ trong cơ thể và trên da gây ra mẩn ngứa.
Phân có màu nhạt, nước tiểu sẫm màu: Một số trường hợp men gan cao do tắc mật. Tắc mật làm cho bilirubin không đi vào đường tiêu hoá được và thải qua đường nước tiểu nên gây ra hiện tượng phân bạc màu và nước tiểu sẫm.
Triệu chứng chán ăn, buồn nôn và rối loạn tiêu hóa: Đây là triệu chứng cũng hay gặp ở bệnh nhân có men gan tăng. Các triệu chứng này thường khiến người bệnh dễ nhầm lẫn với các chứng bệnh đường tiêu hóa.
Mệt mỏi. Men gan cao làm cho gan kém đi dẫn đến chức năng gan giảm, rối loạn tiêu hóa và chán ăn khiến cho người bệnh không đủ các dưỡng chất cho cơ thể, do đó người bệnh có thể không đủ năng lượng cho các hoạt động hàng ngày và làm cho người bệnh dễ bị mệt mỏi, lười vận động.
Men gan cao ảnh hưởng tới chức năng gan như thế nào?
Men gan cao cảnh báo tình trạng tế bào gan đang bị tổn thương, gan bị viêm. Tuy nhiên, nếu men gan tăng nhẹ (dưới 2 lần) thì người bệnh hầu như không có triệu chứng gì.
Và thực tế, chính biểu hiện bệnh không rõ ràng đã khiến người bệnh chủ quan, không đi khám mà vẫn uống rượu bia, hút thuốc lá,… bình thường. Những thói quen xấu này sẽ càng gây hại nặng nề cho gan vì chất độc acetaldehyde sản sinh ra khi sử dụng bia, rượu sẽ hủy hoại hàng loạt tế bào gan, dẫn tới viêm gan cấp, hôn mê gan. Thậm chí, men gan cao nếu không được điều trị còn dẫn đến những biến chứng đe dọa tính mạng bệnh nhân như viêm gan mạn tính, xơ gan, ung thư gan.
Trong tạp chí y học Hepatology số tháng 3/2008, W. Ray Kim, M.D., Mayo Clinic và cộng sự báo cáo rằng men gan cao dự báo sẽ giảm dần tuổi thọ, tăng tỷ lệ tử vong từ 21 đến 78%. Men gan cao là dấu hiệu báo động nhiều bệnh lý nghiêm trọng như viêm gan, ung thư gan, viêm cơ, viêm thận mãn, viêm túi mật, nhồi máu cơ tim, động kinh…
Làm sao để phòng ngừa tình trạng men gan cao?
Men gan cao là bệnh lý rất nguy hiểm, có thể dẫn tới nhiều biến chứng khó lường, vì vậy mà cần phòng tránh bệnh càng sớm càng tốt. Một số biện pháp để phòng ngừa tình trạng men gan cao:
Chế độ ăn uống hợp lý: Hạn chế tối đa hoặc loại bỏ hoàn toàn việc sử dụng rượu, bia và các đồ uống có cồn, hút thuốc lá, thuốc lào và các chất kích thích khác. Nên thường xuyên ăn loại thực phẩm giúp hạ men gan và bảo vệ chức năng gan như các loại thực phẩm chứa nhiều vitamin A, B1, B2, B6 có nhiều trong sữa tươi, lòng đỏ trứng, gan, ngũ cốc, thịt nạc, rau xanh, uống thêm các loại nước ép trái cây…
Chế độ nghỉ ngơi hợp lý: Ngủ đủ giấc, ngủ sớm, tránh thức khuya làm việc căng thẳng.
Uống nhiều nước: Uống nước giúp đẩy nhanh quá trình tuần hoàn máu và tăng cường khả năng hoạt động của các tế bào gan, giúp quá trình đào thải các chất độc ra khỏi cơ thể nhanh hơn. Mỗi ngày nên uống ít nhất 1,5 lít nước.
Những người mắc bệnh lý về gan, nhiễm virus gây viêm gan: nên kiểm tra định kỳ 6 tháng/lần.
Khi cuộc sống hiện càng phát triển cũng đồng nghĩa tình trạng rối loạn chức năng gan diễn ra càng nhiều, gây ra các bệnh như: Men gan tăng cao, mỡ máu cao, nóng gan hay nóng trong người… Biểu hiện men gan cao còn là dấu hiệu của nhiều căn bệnh thường gặp với những biến chứng khó lường, vì vậy mỗi người cần nắm được các biểu hiện men gan cao, cũng như các biện pháp phòng ngừa men gan cao để bảo vệ lá gan của mình.
Hỏi: Xin hỏi nguyên nhân gây bệnh gan nhiễm mỡ?