Top 8 # Ví Dụ Về Chức Năng Quản Lý Giám Sát Và Phản Biện Xã Hội Của Báo Chí Xem Nhiều Nhất, Mới Nhất 3/2023 # Top Trend

Theo đó, các cơ quan chỉ đạo, quản lý báo chí, tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước, sự phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam và các cơ quan chủ quản nhằm phát triển và đi đôi với quản lý tốt, nắm bắt kịp thời, phân tích, đánh giá, dự báo các sự kiện vấn đề, tăng cường sự phối hợp trao đổi nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả, hiệu lực của công tác chỉ đạo, định hướng báo chí, khắc phục tình trạng bị động, lúng túng với phương châm: “Chủ động, kịp thời, thuyết phục, nhất là những vấn đề sự kiện quan trọng nhạy cảm có diễn biến phức tạp, tránh để xảy ra khủng hoảng truyền thông, giúp các cơ quan báo chí có điều kiện giữ đúng định hướng thông tin, tạo đồng thuận, niềm tin xã hội…”.

Cơ quan chủ quản báo chí tăng cường hơn nữa sự phối hợp với cơ quan chỉ đạo quản lý báo chí, hội nhà báo; đẩy mạnh các biện pháp, hình thức nhằm quản lý, thực hiện tốt cơ chế kiểm tra, giám sát cơ quan báo chí; xử lý nghiêm các cơ quan báo chí khi có vi phạm pháp luật.

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Võ Văn Thưởng phát biểu kết luận Hội nghị.

Cơ quan báo chí, phải tuân thủ thực hiện việc sắp xếp cơ quan báo chí theo quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025. Các cơ quan báo chí cần bám sát định hướng, tôn chỉ, mục đích, các vấn đề, sự kiện chính trị quan trọng của đất nước, thực hiện tốt nhiệm vụ thông tin tuyên truyền, đẩy mạnh công tác tuyên truyền về giáo dục chính trị tư tưởng, tích cực phát hiện, cổ vũ nhân tố mới, điển hình tiên tiến, thành tựu trong công cuộc đổi mới. Đẩy mạnh đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, thù địch, thông tin xấu, độc. Thực hiện có hiệu quả chức năng tham gia giám sát, phản biện xã hội, đấu tranh kiên quyết với những hành vi tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tiêu cực bằng nhiều phương thức, hình thức. Cân bằng tỉ lệ thông tin tốt-xấu với mục tiêu thông tin tốt, tích cực là dòng chảy chính của xã hội và hãy luôn là thông tin có kiểm chứng nhằm thay màu bức tranh toàn cảnh thông tin nước ta từ “gam tối” sang “gam tươi sáng”.

Bắt kịp xu thế, nắm bắt xu thế, khai thác tối đa nền tảng Internet để phát triển cơ quan theo mô hình tòa soạn hội tụ, tích hợp đa phương tiện, truyền dẫn đa nền tảng; coi mạng xã hội như một đối tượng để cạnh tranh về thông tin nhưng phải chủ động cung cấp thông tin tích cực trên mạng xã hội và trên môi trường Internet nhằm tạo ra sự cộng hưởng tốt, sự lan tỏa đối với thông tin trên báo chí. Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin trong hoạt động báo chí theo hướng cung cấp thông tin báo chí phù hợp, kịp thời trên cơ sở phân tích xu hướng “đọc-nghe-xem” của khách hàng. Khai thác tối đa khả năng kết nối, tương tác giữa “khách hàng” và “báo chí”.

Quang cảnh hội nghị.

Thực hiện nhất quán phương châm chủ động, nhạy bén

Phát biểu kết luận Hội nghị, thay mặt Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Võ Văn Thưởng ghi nhận tinh thần trách nhiệm, cầu thị, tự phê bình và phê bình nghiêm túc cùng những trăn trở tâm huyết của các đồng chí đại biểu, các cơ quan, đơn vị.

Để hoạt động tuyên truyền đạt chất lượng, hiệu quả, nhìn lại 2018, cùng với những nhiệm vụ Hội nghị đã xác định cho năm 2019, ông Võ Văn Thưởng đề nghị lưu ý một số nội dung, yêu cầu sau.

Một là, về chỉ đạo, định hướng nội dung thông tin và thông tin trên báo chí, cần thực hiện nhất quán phương châm chủ động, nhạy bén. Các cơ quan nắm thông tin làm tốt trách nhiệm kịp thời cung cấp thông tin cho báo chí; sự phối hợp giữa các ngành, địa phương với các cơ quan chỉ đạo, quản lý kịp thời, thống nhất hơn; các cơ quan chỉ đạo, quản lý, chủ quản quan tâm, thực hiện kịp thời, đầy đủ, hiệu quả hơn việc tạo điều kiện về thông tin cũng như cổ vũ, động viên, hỗ trợ, bảo vệ các nhà báo, cơ quan báo chí thực hiện các nhiệm vụ khó khăn, nguy hiểm; các cơ quan báo chí tỉnh táo thực hiện chặt chẽ quy trình và phê phán mạnh mẽ hơn các điểm yếu của không ít mạng xã hội về khuynh hướng tiêu cực, cực đoan, độ chuẩn xác thấp, v.v… Làm được điều đó, báo chí sẽ lấy lại niềm tin của công chúng; làm được điều đó, báo chí cách mạng mới thực sự là lực lượng dẫn dắt, định hướng dư luận.

Tiếp tục rà soát, chấn chỉnh tình trạng xa rời tôn chỉ, mục đích; phát hiện kịp thời, xử lý nghiêm khắc các sai phạm trong hoạt động báo chí; chấn chỉnh những sơ hở trong tổ chức, quản lý văn phòng đại diện, phóng viên thường trú, sử dụng cộng tác viên. Bộ Thông tin và Truyền thông cần gấp rút xây dựng bộ công cụ định tính, định lượng cụ thể nhằm phân biệt rõ báo điện tử với tạp chí điện tử; phối hợp chặt chẽ với Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội Nhà báo Việt Nam chỉ đạo, định hướng kịp thời, nhằm chặn đứng, xử lý thật nghiêm khắctình trạng “báo hóa” tạp chí điện tử, trang thông tin điện tử – một vấn đề rất bức thiết trong công tác quản lý báo chí, truyền thông hiện nay.

Năm 2019, cơ quan quản lý Trung ương cũng như các địa phương cần thực hiện tốt hơn, kịp thời hơn việc biểu dương, khen thưởng các đơn vị báo chí và nhà báo có thành tích xuất sắc; phê phán mạnh mẽ, xử lý nghiêm khắc sai phạm, biểu hiện tiêu cực trong hoạt động báo chí, trong đó, công khai danh sách cơ quan báo chí nhiều sai phạm, bị xử lý, cũng như chủ quản các cơ quan báo chí đó – như Hội nghị báo chí toàn quốc thực hiện lần này – phải trở thành một tiền lệ tích cực góp phần khắc phục biểu hiện tiêu cực, khuyết điểm trên.

Những hành vi vi phạm đạo đức nghề nghiệp, lợi dụng nghề báo cao quý để trục lợi cần phải được ngăn chặn và xử lý với những biện pháp nghiêm khắc nhất; có chế tài, quy định chặt chẽ để những cán bộ báo chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp nhiều lần, nghiêm trọng phải bị tẩy chay, không còn cơ hội len lỏi vào các cơ quan báo chí.

Ông Võ Văn Thưởng cho rằng việc đánh giá 2 năm triển khai thực hiện Luật Báo chí 2016 (2017-2018) là cần thiết. Bộ Thông tin và Truyền thông cần xúc tiến, chuẩn bị công việc này chu đáo, trên cơ sở sơ kết của các bộ, ngành, địa phương. Tinh thần chung là bảo đảm tính thực tiễn, khả thi; phù hợp với xu hướng phát triển của báo chí thế giới; đáp ứng yêu cầu hoạt động của nền báo chí cách mạng Việt Nam trong thời gian dài.

Các cơ quan quản lý phải xác định việc chủ động đề xuất, chủ động xây dựng cơ chế, chính sách về kinh tế báo chí một cách khoa học, khả thi, phù hợp với xu hướng phát triển truyền thông hiện đại là một nhiệm vụ trọng tâm nhằm tháo gỡ, giải quyết căn bản bài toán kinh tế báo chí vốn đã đặt ra hàng chục năm qua.

Ba là, với Hội Nhà báo Việt Nam, ông Võ Văn Thưởng nhấn mạnh về nghiệp vụ: Hội Nhà báo Việt Nam phải đấu tranh chống các “nhà báo salon”, ngồi phòng máy lạnh “cào bàn phím” xào nấu tin bài, áp đặt, suy diễn chủ quan vào các “nhân vật” hư cấu…; cổ vũ nhà báo, phóng viên bám sát thực tiễn sinh động của đời sống xã hội, của sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; phát hiện, tôn vinh những điển hình tiêu biểu, phản ánh những điểm sáng tích cực, những câu chuyện hay về công nhân, nông dân, tri thức, về doanh nghiệp… làm lay động lòng người, hướng con người đến những điều tốt đẹp nhất. Đầu tư nhiều hơn cho công tác nghiệp vụ, đồng thời, phải có những phê phán mạnh mẽ, quyết liệt về sự yếu kém, dễ dãi trong nghiệp vụ của người viết báo, của cơ quan báo chí…

Tại Hội nghị, Ban Tuyên giáo Trung ương tặng Bằng khen cho 5 cơ quan chủ quản, cơ quan chỉ đạo, cơ quan quản lý, cơ quan tham mưu báo chí đã có thành tích xuất sắc trong công tác báo chí năm 2018; 20 cơ quan báo chí đã có thành tích xuất sắc trong thông tin, tuyên truyền, thực hiện nhiệm vụ chính trị năm 2018.

Đoàn công tác Ban Tuyên giáo Trung ương thăm làm việc tại Hà Lan

Ngày 27/9, đoàn công tác Ban Tuyên giáo Trung ương do ông Võ Văn Phuông, Phó Trưởng ban thường trực đã có chuyến thăm làm …

Báo Thế giới & Việt Nam đoạt giải Ba Giải thưởng toàn quốc về thông tin đối ngoại 2017

Chiều 14/6, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp Ban Chỉ đạo Công tác thông tin đối ngoại Trung ương tổ chức …

Chuyện làm mới thông tin đối ngoại

Tìm ra cách thức sáng tạo để công tác thông tin đối ngoại đạt được hiệu quả tốt nhất trong giai đoạn hiện nay là …

Thực trạng trong 10 năm trở lại đây, vấn nạn tham nhũng diễn biến phức tạp hơn, quy mô ngày càng lớn, phạm vi ngày càng phổ biến, hình thức biểu hiện ngày càng đa dạng; hành vi tham nhũng bao giờ cũng gắn liền với những người có chức quyền trong bộ máy Đảng, Nhà nước và các tổ chức trong hệ thống chính trị xã hội. Bởi vì, “có chức quyền mới có điều kiện để tham nhũng. Thực tế hiện nay cho thấy, tham nhũng đã phát triển gắn liền với khái niệm “lợi ích nhóm”, tức là những người có chức quyền trong hệ thống quyền lực các cấp, các tập đoàn kinh tế câu kết với nhau chi phối, thao túng tìm kiếm lợi ích trong các lĩnh vực kinh tế, nhất là lĩnh vực đất đai nổi lên như một vấn đề nhức nhối khiến toàn xã hội lo ngại. Tham nhũng ở nước ta trở thành quốc nạn, đe dọa trực tiếp đến sự tồn vong của chế độ. Nhiều nơi cán bộ suy thoái, tham nhũng, tìm cách đục khoét tài sản công, vơ vét tài sản của người khác. Thậm chí có trường hợp cán bộ dùng các thủ đoạn lừa dân, mị dân, hành dân, thậm chí hại dân để phục vụ lợi ích cá nhân. Điều này đã dẫn tới ở nhiều nơi, nhân dân mất niềm tin vào tổ chức Đảng, thiếu niềm tin vào thể chế chính trị hiện thời.

Các nhà báo trong một lần tác nghiệp tại huyện Vân Đồn.

Giám sát và phản biện xã hội là một trong những chức năng cơ bản của báo chí. Những năm qua, báo chí đã chủ động tham gia giám sát và phản biện xã hội, đóng góp tích cực vào việc hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước; đấu tranh phản bác các luận điệu thù địch, sai trái, phòng chống tham nhũng, tiêu cực và các tệ nạn xã hội đang làm cản trở sự phát triển của đất nước. Trong phòng, chống tham nhũng, báo chí đóng vai trò là một chủ thể khơi nguồn phản biện xã hội một cách mạnh mẽ nhất. Phần lớn các sự kiện, hiện tượng tham nhũng mà báo chí nêu ra đã tạo áp lực cũng như tạo cơ hội, điều kiện cho các cơ quan chức năng vào cuộc chống tham nhũng.

Trên thực tế, nhiều vụ tiêu cực lớn, dù thủ đoạn, hành vi tham nhũng có tinh vi, phức tạp, nhưng cũng đã được nhân dân và báo chí lật tẩy. Cho dù còn có những hạn chế, khuyết điểm của việc báo chí tham gia chống tiêu cực, tham nhũng, song phải khẳng định một điều, báo chí luôn đi đầu trong cuộc đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng. Sức lan tỏa của báo chí rất nhanh và lớn, nhất là trong xu thế báo chí kết nối mạng internet toàn cầu. Đó là cơ sở thực tiễn của việc báo chí tích cực tham gia giám sát và phản biện xã hội.

Tuy nhiên, thực tế đã chỉ ra rằng, không phải lúc nào, cơ quan báo chí hay nhà báo nào cũng làm đúng, làm tốt chức năng giám sát, phản biện xã hội. Đã có không ít vụ việc phản biện của báo chí chưa đúng sự thật, chưa khách quan, thiếu công tâm, phản biện sai lệch, kéo theo nhiều hậu quả khôn lường cho cá nhân, tập thể, địa phương bị phản ánh. Việc đưa thông tin thiếu chuẩn xác, thiếu trung thực, khách quan, thậm chí bịa đặt, bôi đen hoặc tô hồng vì những động cơ cá nhân, vụ lợi. Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, vi phạm đạo đức nghề nghiệp, vi phạm pháp luật của một số cán bộ, biên tập viên, phóng viên các cơ quan báo chí có xu hướng gia tăng.

Nguyên nhân có nhiều, trong đó có nguyên nhân do vụ lợi cá nhân, vì tư thù viết bài, đưa tin thiếu trung thực, không khách quan, hoặc do trình độ hiểu biết có hạn, không am hiểu lĩnh vực giám sát, phản biện xã hội nên đã không có cái nhìn toàn cục, chỉ nắm bắt thông tin và phản ánh theo kiểu “cưỡi ngựa xem hoa”.

Mặt khác, trước thực tế toàn cầu hóa về thông tin, “thế giới phẳng”, các trang mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, nhiều thông tin được tự do đưa lên mạng, không được kiểm soát, rồi tin xấu, tin độc hại, bôi nhọ, bịa đặt… núp bóng phản biện xã hội, gây không ít phiền toái cho nhà quản lý cũng như gây hoang mang dư luận. Vì vậy, hơn bao giờ hết cần phải có một đội ngũ các nhà báo chuyên nghiệp, có năng lực, trình độ, phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp để phản biện những sai trái, lệch lạc đó bằng việc thông tin chính xác, trung thực, khách quan các sự việc, vấn đề, định hướng dư luận xã hội. Cung cấp thông tin từ những phát hiện của cán bộ, nhân dân và những phát hiện của chính báo chí để các cơ quan chức năng tiếp nhận, xử lí.

Hàng loạt vụ án tham nhũng lớn, gọi là “đại án”, đã được báo chí phát hiện, bám sát diễn biến để đưa tin kịp thời. Gần đây nhiều vụ tham nhũng lớn tại một số ngân hàng đã được đưa ra xét xử. Hầu hết các vụ tiêu cực lớn, dù thủ đoạn, hành vi tham nhũng có tinh vi đến đâu, cuối cùng cũng được đưa ra ánh sáng, nhờ sự phát hiện, tố cáo của nhân dân, thường trước hết tố cáo với các cơ quan báo chí, và sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan bảo vệ pháp luật

Nghề báo là một nghề đặc biệt. Báo chí có sức mạnh thật sự, có người gọi đó là “quyền lực thứ tư”, nhưng quyền lực đó là do nhân dân, xã hội trao cho báo chí. Chỉ bằng việc đóng góp tích cực cho xã hội, chiến đấu vì công lý và lẽ phải, vì những giá trị tốt đẹp, báo chí mới thực sự có sức mạnh. Đạo đức nghề nghiệp là điều cốt lõi, có tính sống còn với nghề báo.

Không chỉ dừng lại ở việc thông tin “chung chung”, đấu tranh “chung chung” với tình trạng tham nhũng, từ thực tiễn cuộc sống và trên cơ sở nhận thức biện chứng, dưới lăng kính truyền thông, báo chí cũng đã góp phần làm rõ những nguyên nhân xã hội cũng như kinh tế dẫn tới tình trạng tham nhũng, từ đó đề xuất, kiến nghị các giải pháp đúng và trúng để ngăn ngừa, xử lý hữu hiệu, góp phần cùng Đảng, Nhà nước và nhân dân thực hiện có hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng.

Thực tế, từ những nguồn tin ban đầu từ bạn đọc, bằng năng lực và các biện pháp nghiệp vụ riêng của mình, với sự hỗ trợ của các phương tiện nghiệp vụ (thiết bị ghi âm, ghi hình), nhiều vụ việc tham nhũng đã được các nhà báo, cơ quan báo chí góp phần làm rõ. Các bài, loạt bài phóng sự, điều tra đã phơi bày những sự thật, “vạch mặt chỉ tên” không ít những cá nhân, tập thể tham nhũng. Trong những năm qua, chúng ta đã được đọc, được xem, được nghe không ít những bài phóng sự, điều tra phản ánh một bộ phận không nhỏ cán bộ, trong đó không ít cán bộ có chức, có quyền vì lợi ích cá nhân đã có các hành vi vi phạm pháp luật của Nhà nước, vi phạm các quy định về quản lý gây thiệt hại cho Nhà nước và xã hội, gây mất lòng tin của cán bộ, nhân dân. Những bài báo đó không chỉ đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng, mà còn tạo ra dư luận xã hội trong việc đấu tranh với những hành vi vi phạm đó, đồng thời thúc đẩy các cơ quan chức năng vào cuộc.

Thông qua việc giám sát và phản biện xã hội, báo chí nói chung và báo chí Quảng Ninh nói riêng đã thực sự trở thành cầu nối, giúp nhân dân hiểu rõ các quan điểm, chủ trương, sự quyết tâm chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước; các biện pháp đấu tranh chống tham nhũng; trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền hạn của cả hệ thống chính trị nói chung và mỗi công dân nói riêng trong công tác phòng, chống tham nhũng; tính cấp thiết của cuộc đấu tranh này. Điều đó đã góp phần quan trọng vào việc “Làm cho quần chúng khinh ghét tệ tham ô, lãng phí, quan liêu; biến hàng trăm, hàng triệu con mắt, lỗ tai cảnh giác của quần chúng thành những ngọn đèn pha soi sáng khắp mọi nơi, không để cho tệ tham ô, lãng phí, quan liêu còn chỗ ẩn nấp”, như mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, qua đó tạo thành sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, kịp thời ngăn chặn phòng ngừa và diệt trừ tận gốc tệ tham nhũng./.

Lương Quang Thọ

Thư ký Chi hội Nhà báo thường trú tỉnh Quảng Ninh

Tin mới hơn:

– Chung kết Hoa khôi Du lịch Việt Nam: Chuyện lạ như trò hề

– Xử lý tình trạng đăng video nhảm nhí, giật gân trên mạng xã hội

– Thủ tướng mong muốn báo chí lan tỏa năng lượng tích cực trong xã hội

– Thông báo danh sách người phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh

– Xử phạt 30 triệu đồng đối với Facebooker tung tin thất thiệt về virus Corona

Tin cũ hơn:

– Quảng Ninh có 1 trung tâm nhận Giải thưởng chất lượng quốc gia

Ủy ban MTTQ huyện Quốc Oai tập huấn công tác thanh tra nhân dân và giám sát đầu tư của cộng đồng.

“Cây gậy” pháp lý cần thiết

Thời gian vừa qua, MTTQ Việt Nam đã làm khá tốt chức năng phản biện, tham gia góp ý kiến xây dựng chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước trước khi ban hành. Hiến pháp năm 1992 cũng đã quy định về vai trò giám sát của MTTQ Việt Nam “Mặt trận giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử, cán bộ, viên chức nhà nước”, sau đó được thể chế hóa trong Luật MTTQ Việt Nam với những quy định khung về tính chất, mục đích, phạm vi đối tượng giám sát, hình thức giám sát, cơ chế kiến nghị của Mặt trận. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, trong đó phải kể đến việc chưa có một cơ chế đầy đủ, các điều kiện bảo đảm chưa tốt nên hiệu quả giám sát của MTTQ Việt Nam, các đoàn thể chính trị – xã hội và nhân dân chưa cao. Vai trò phản biện xã hội chưa triển khai được do chưa có cơ chế cụ thể. Các hoạt động của MTTQ và các tổ chức thành viên chủ yếu chỉ là góp ý kiến, kiến nghị về chủ trương, chính sách, pháp luật trong quá trình dự thảo. Trong khi đó yêu cầu của phản biện xã hội phải ở mức độ cao hơn, sâu hơn và cần được tổ chức thực hiện một cách khoa học, nghiêm túc vào các dự thảo, các dự án, đề án trên cơ sở lý luận và thực tiễn để có kiến nghị xác đáng.

Trước ngày 1-1-2014 (thời điểm Hiến pháp 2013 có hiệu lực thi hành), như Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân nhận xét: “Mặt trận vẫn lắng nghe và phản ánh tâm tư, nguyện vọng của nhân dân. Nhưng việc phản ánh ấy mới chỉ dừng ở báo cáo tổng hợp ý kiến cử tri mỗi năm hai lần trình bày trước Quốc hội và HĐND cấp tỉnh. Sau khi báo cáo, kiến nghị của cử tri do Mặt trận chuyển tải được tiếp thu đến đâu cũng không có cơ chế phản hồi rõ ràng…”. Tức là, MTTQ Việt Nam có vị trí và trọng trách rất lớn nhưng chưa hội tụ đầy đủ những điều kiện cần thiết để thực hiện vai trò của mình. Lấy ví dụ, ngay cả trước thời điểm Hiến pháp 2013 có hiệu lực thi hành, ai cũng biết việc giám sát và phản biện là những nhiệm vụ, chức năng quan trọng thể hiện vai trò của MTTQ Việt Nam trong đời sống xã hội. Nhưng giám sát và phản biện những vấn đề gì, bắt đầu từ đâu và thực hiện như thế nào là những câu hỏi không dễ có câu trả lời, thậm chí với cả người trong cuộc, đặc biệt là đối với cán bộ MTTQ cấp cơ sở. Điều đó dẫn đến sự lúng túng trong hoạt động cũng là dễ hiểu khi chưa có những cơ chế, chính sách được pháp luật quy định đầy đủ, rõ ràng, nhất quán. Nhưng nay, nhiệm vụ, chức năng giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam đã được hiến định trong Hiến pháp 2013 và có quy chế thực hiện cụ thể do Bộ Chính trị ban hành. Đây cũng là điểm mới, nổi bật của Hiến pháp 2013.

Cầu nối giữa ý Đảng và lòng dân

Có thể thấy, giám sát và phản biện xã hội là hai mặt công tác cơ bản của MTTQ Việt Nam nhằm hướng tới mục tiêu xây dựng một Nhà nước Việt Nam “của dân, do dân, vì dân” mà trong đó “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” với tư cách là người chủ đích thực. Thực hiện chức năng đã được hiến định, trong “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị – xã hội” do Bộ Chính trị ban hành, MTTQ Việt Nam có trách nhiệm theo dõi, phát hiện, xem xét, đánh giá kiến nghị nhằm tác động đối với cơ quan, tổ chức, cán bộ, đảng viên, đại biểu dân cử, công chức, viên chức nhà nước về việc thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đồng thời nhận xét, đánh giá, nêu chính kiến, kiến nghị đối với dự thảo các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Mục đích thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam là nhằm góp phần xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân, để cơ quan nhà nước, chính quyền tăng cường công tác quản lý mọi mặt của đời sống xã hội, khắc phục những tồn tại, yếu kém trong quản lý, điều hành phục vụ người dân ngày càng tốt hơn.

Đặc biệt, Hiến pháp 2013 còn nêu nhiệm vụ của MTTQ Việt Nam là “tham gia xây dựng Đảng”. Đây là nội dung mới, thể hiện quyền hạn và trách nhiệm của MTTQ Việt Nam được đề cao, xuất phát từ Điều 4 của Hiến pháp 2013: “Đảng Cộng sản Việt Nam gắn bó mật thiết với nhân dân, phục vụ nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình”. Với vai trò đại diện cho nhân dân, MTTQ Việt Nam chính là cầu nối giữa ý Đảng và lòng dân, là nơi tập hợp tâm tư, nguyện vọng của người dân để phản ánh kịp thời với Đảng, đồng thời là diễn đàn để tuyên truyền mọi chủ trương, chính sách đến với các tầng lớp nhân dân.

Cần hiểu rằng, giám sát và phản biện xã hội là nhằm tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa nhân dân với Đảng và giữa nhân dân với Nhà nước. Giám sát, phản biện xã hội càng tốt, càng hiệu quả thì Đảng càng mạnh, Nhà nước càng trong sạch, khối đại đoàn kết toàn dân càng được tăng cường, chế độ xã hội càng vững chắc.

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN MINH

CHøC N¡NG PH¶N BIÖN X· HéI CñA B¸O CHÝ ë VIÖT NAM HIÖN NAY Chuyên ngành

: Chính trị học

Mã số

: 62 31 20 01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS,TS LÊ MINH QUÂN 2. GS,TS NGUYỄN VĂN HUYÊN

HÀ NỘI – 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các tài liệu, số liệu tham khảo, trích dẫn trình bày trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận án

Nguyễn Văn Minh

MỞ ĐẦU

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

8

1.1.

BÁO CHÍ Ở VIỆT NAM

Phản biện xã hội và phản biện xã hội của báo chí Chức năng phản biện xã hội của báo chí và các tiêu chí đánh giá việc thực hiện chức năng phản biện xã hội của báo chí Chương 3: THỰC TRẠNG VIỆC THỰC HIỆN CHỨC NĂNG PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Những yếu tố tác động đến việc thực hiện chức năng phản biện xã hội của báo chí ở Việt Nam hiện nay 3.2. Những thành tựu, hạn chế và vấn đề đặt ra trong việc thực hiện chức năng phản biện xã hội của báo chí ở Việt Nam hiện nay đánh giá theo các tiêu chí của phản biện xã hội của báo chí Chương 4: NHỮNG QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNCAO

3.1.

CHẤT LƯỢNG VÀ HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHỨC NĂNG PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

4.1.

4.2.

Những quan điểm cơ bản về nâng cao chất lượng và hiệu quả thực hiện chức năng phản biện xã hội của báo chí ở Việt Nam hiện nay Những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả thực hiện chức năng phản biện xã hội của báo chí ở Việt Nam hiện nay

KẾT LUẬN DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LUẬN ÁN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

93

104

138

138

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

CNH, HĐH

:

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNTB

:

Chủ nghĩa tư bản

CNXH

:

Chủ nghĩa xã hội

DLXH

:

Dư luận xã hội

HTCT

:

Hệ thống chính trị

MTTQ

:

Mặt trận Tổ quốc

PBXH

:

Phản biện xã hội

QLCT

:

Quyền lực chính trị

QLNN

:

Quyền lực nhà nước

XHCN

:

Xã hội chủ nghĩa

1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Báo chí cách mạng Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam sáng lập và lãnh đạo, lấy chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, lấy việc phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân làm mục tiêu cao cả của mình. Báo chí cách mạng nước ta được xác định là công cụ chủ yếu trong việc tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, phát luật của Nhà nước, tập hợp và đoàn kết, nâng cao và bồi dưỡng tri thức khoa học và tình cảm cách mạng trong quần chúng nhân dân. Từ khi ra đời, báo chí cách mạng nước ta đã có những đóng góp to lớn và hiệu quả vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng bảo vệ và phát triển đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa (XHCN). Trong công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, báo chí nước ta đã đóng góp to lớn vào những thành tựu chung của đất nước, đưa đất nước ra khỏi khủng hoảng kinh tế – xã hội, trở thành nước đang phát triển với mức thu nhập trung bình (ở mức thấp); giữ vững ổn định chính trị, tăng trưởng kinh tế, cải thiện đời sống nhân dân, phát triển văn hoá – xã hội, củng cố quốc phòng – an ninh và mở rộng quan hệ đối ngoại; đưa đất nước bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) và hội nhập quốc tế. Trong thời kỳ đổi mới, báo chí nước ta phát triển ngày càng mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng; chức năng, nhiệm vụ của báo chí ngày càng được mở rộng và nâng cao; báo chí không chỉ là cơ quan ngôn luận của Đảng và Nhà nước, mà còn là diễn đàn, là tiếng nói của nhân dân; không chỉ đưa đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với nhân dân, mà còn phản ánh tâm tư, nguyện vọng của quần chúng nhân dân đến với Đảng và Nhà nước. So với trước thời kỳ đổi mới, chức năng và nhiệm vụ của báo chí nước ta đã có sự đổi mới đáng kể. Trước đổi mới báo chí nước ta chỉ thực hiện

3 thành và phát triển. Tuy nhiên, PBXH của báo chí còn thấp so với yêu cầu, chưa kịp thời và hiệu quả còn hạn chế. Thực tiễn công cuộc đổi mới ngày càng định hình và làm rõ những chức năng của báo chí, trong đó có chức năng PBXH. Đến nay chức năng này được các cá nhân, tổ chức, thường xuyên đề cập, sử dụng đến thuật ngữ “chức năng phản biện của báo chí”. Đã có nhiều cuộc hội thảo, diễn đàn trao đổi về nội dung này và các ý kiến tập trung cho rằng cần phải khẳng định và tăng cường chức năng này trong hoạt động báo chí. PBXH của báo chí không chỉ còn là vấn đề chính trị, pháp lý mà còn là vấn đề văn hóa (văn hóa chính trị, văn hóa dân chủ, văn hóa pháp luật, văn hóa đổi mới, v.v.); là vấn đề dám nghĩ và dám làm, dám tranh luận và phản biện, dám tiếp thu và sửa chữa trước yêu cầu khách quan của thực tiễn đổi mới đất nước. Ở các nước phương Tây, với sự tồn tại của xu hướng chính trị và quyền lực khác nhau, sự tranh giành ảnh hưởng và uy tín trong xã hội đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập, PBXH của báo chí có vị trí và vai trò rất lớn. Trong xã hội dân chủ tư sản, ý kiến của đại đa số nhân dân và dư luận xã hội được coi là áp lực quan trọng thậm trí đối trọng với quyền lực nhà nước. “Sức mạnh của báo chí truyền thông chính là bắt nguồn từ sức mạnh dư luận xã hội. Do đó nói báo chí là quyền lực thứ tư thực chất là quyền lực của nhân dân của dư luận xã hội mà báo chí là kênh truyền dẫn và liên kết sức mạnh của dư luận xã hội” [35, tr.56]. Với PBXH, báo chí ở đây đã trở thành một loại quyền lực xã hội, giám sát và đối trọng với chính quyền. Ở nước ta, trong điều kiện một Đảng duy nhất cầm quyền, lãnh đạo xã hội và trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN thì PBXH, trong đó có PBXH của báo chí càng trở nên cần thiết. PBXH nói chung và của báo chí nói riêng giúp cho các cấp ủy Đảng, chính quyền hạn chế được những bất cập và, thậm chí, những thiếu sót, sai lầm trong quá trình xây dựng và

8 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI Cho đến nay, đã có nhiều công trình khoa học, đề tài, sách báo, bài viết ở trong và ngoài nước nghiên cứu, bàn về chức năng, nhiệm vụ PBXH của báo chí dưới nhiều góc độ khác nhau. Đó là những vấn đề lý luận và phương pháp cơ bản, có giá trị, làm cơ sở và định hướng cho quá trình nghiên cứu của luận án. 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Ở NƯỚC NGOÀI LIÊN QUAN ĐẾN CHỨC NĂNG PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ

1.1.1. Tình hình nghiên cứu về phản biện xã hội Ở Mỹ, trong các cuốn sách: “The Governmental Proceses” (Các quá trình chính phủ) của David B.Truman [127] và “Dilemmas of Pluralistdemocracy” (Những nan giải của nền dân chủ đa nguyên) của Robert chúng tôi [139], các tác giả của nó – những người theo chủ nghĩa đa nguyên đã tập trung phân tích sự hình thành của các nhóm lợi ích, các tổ chức chính trị xã hội cùng với các quá trình chính trị nhà nước. Theo đó, trong xã hội hầu hết mọi người dân đều tham gia vào các nhóm tổ chức với những lợi ích khác nhau, nên mỗi nhóm lợi ích đều có xu hướng phân chia từ bên trong để nắm chắc một phần quyền lực phù hợp với khả năng và mục tiêu của mình. Vì vậy, định hướng tổng thể đối với chính sách công là kết quả của hàng loạt những ảnh hưởng từ các nhóm lợi ích đến chính phủ – mà không có một nhóm nào ảnh hưởng tuyệt đối. Các tác giả đánh giá cao vai trò to lớn của các nhóm lợi ích trong việc ảnh hưởng đến quá trình chính sách và ngay cả bản chất nhà nước nhìn theo giác độ này cũng chính là một nhóm lợi ích. Vì vậy toàn bộ quá trình chính trị là quá trình tương tác, kiềm chế đối trọng giữa các nhóm, tầng lớp khác nhau trong xã hội. Các tác giả thừa nhận rằng, các tổ chức và các thể chế có xu

11 A.A. Grabennhicốp cho xuất bản cuốn sánh: “Báo chí trong kinh tế thị trường” [48]. Tác giả đã đề cập các đặc trưng của báo chí trong điều kiện thị trường; những phương diện hoạt động chủ yếu của phóng viên, biên tập viên, cộng tác viên trong tòa soạn; cơ cấu, chức năng của tòa soạn; quan hệ giữa ban biên tập và độc giả – khán, thính giả; quy trình tổ chức in ấn, xuất bản báo; những thể loại báo chí, v.v.. Tác giả đề cập đến báo chí và các phương tiện truyền thông đại chúng trong việc quản lý xã hội về mặt chính trị – xã hội. Muốn tồn tại được trong nền kinh tế, báo chí phải biến đổi theo nó, tuy nhiên vấn đề là làm sao tìm được cho mình một hướng đi thích hợp. Báo chí cần trung thực, phản ánh một cách nhanh nhạy chính xác và đặc biệt những người cầm bút phải hết sức phòng, tránh trước những cám dỗ và cạm bẫy từ cuộc sống. Cuốn sách nêu tương đối chi tiết những kiến thức nghiệp vụ làm báo, giúp cho những nhà báo nhanh chóng nâng cao nghiệp vụ phát triển nghề nghiệp của mình. M.I.Sotak (2003) đã xuất bản cuốn sách: “Phóng sự – tính chuyên nghiệp và đạo đức” [97]. Tác giả đã đề cập đến tính thời sự báo chí, mối quan hệ giữa đạo đức nhà báo trong nghề viết phóng sự. Tác giả cho rằng, cần đẩy mạnh hơn tính chuyên nghiệp cho nhà báo, đồng thời nêu vấn đề giáo dục đạo đức trong phóng viên cũng như từng nhà báo cần rà soát việc thực hiện quy định về đạo đức nghề nghiệp; cần quan tâm nâng cao trình độ chuyên môn, bản lĩnh nghề nghiệp, đặc biệt là phẩm chất đạo đức của người làm báo đối với phóng viên. Tác giả nhấn mạnh đến bản thân mỗi người làm báo, mỗi tòa soạn phải phát huy trách nhiệm để nâng cao chất lượng đáp ứng mong muốn của bạn đọc. A.A.Chertưchơnưi (2004) xuất bản cuốn sách: “Các thể loại báo chí”, [28]. Cuốn sách đã nêu và làm sáng tỏ phần lý luận chung về các yếu tố hình thành thể loại trong báo chí; đồng thời trình bày rõ hơn những khía cạnh, nội dung chính của các thể loại báo chí được phân theo tính chất của các thể loại

12 tin, thể loại phân tích, thể loại chính luận – nghệ thuật. Đặc biệt, mỗi thể loại được minh họa bằng nhiều bài viết hấp dẫn đã đăng tải trên báo và tạp chí ở Nga nhằm người đọc có thể hình dung trực quan về diện mạo các thể loại báo chí một cách sắc nét. E.P. Prô kôrốp (2004) cho xuất bản cuốn sách: “Cơ sở lý luận báo chí”, [86]. Cuốn sách khái quát về lý luận nghiệp vụ báo chí, đưa ra khái niệm về nghề nghiệp làm báo và đặc thù của hoạt động báo chí. Cuốn sách đưa ra những quan niệm và cách tiếp cận khái niệm báo chí; báo chí trong mối quan hệ gia cấp cầm quyền và nhà nước; vai trò của báo chí đối với đời sống xã hội; đặc điểm của báo chí; bản chất hoạt động báo chí; đối tượng và cơ chế hoạt động của báo chí; các chức năng cơ bản của báo chí và tự do báo chí được xem là nền tảng lý thuyết báo chí. Trong cuốn sách có thể thấy được vai trò của báo chí đối với xã hội trong đó có các chức năng của báo chí, mặc dù báo chí chịu sự chi phối của nhà nước nhưng báo chí có tính độc lập tương đối là kết lối sức mạnh của nhân dân và DLXH đây là vấn đề được đề tài rất quan tâm. – Ở Trung Quốc, năm 2005, Bùi Phương Dung xuất bản cuốn Công tác tuyên truyền tư tưởng trong thời kỳ mới [34]. Cuốn sách chủ yếu phân tích khái niệm công tác tư tưởng, vấn đề xây dựng đội ngũ những người làm công tác tư tưởng, trong đó có lĩnh vực báo chí. Các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc coi tuyên truyền tư tưởng của Đảng là một phương tiện giáo dục, động viên quần chúng nhân dân và mang tính chính trị rất cao, có đặc điểm là công khai rộng rãi, kịp thời, nhanh nhạy, có thể đưa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng vào trong quần chúng nhanh nhạy nhất, rộng rãi nhất và biến thành hành động thực tế của quần chúng; có thể phản ánh một cách rộng rãi ý kiến, tiếng nói, ý chí, nguyện vọng của quần chúng; có thể kịp thời truyền bá tin tức trong nước và thế giới, trực tiếp tác động tới tư tưởng, hành vi và xu hướng chính trị của quần chúng, hướng dẫn, khích lệ, động viên, tổ

13 chức quần chúng phấn đấn thực hiện lợi ích căn bản của mình. Tác giả nhấn mạnh công tác tư tưởng, trong đó có báo chí phải kịp thời tổng kết kinh nghiệm và rút ra từ thực tiễn những hoạt động góp ý kiến, phê bình của báo chí đối với đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước. Năm 2007, trên Tạp chí Học tập và Nghiên cứu lý luận, số 8, Điền Trung Mẫn có bài Bàn về đổi mới công tác tư tưởng thời kỳ mới [77], đề cập đến vai trò quan trọng của báo chí trong công cuộc xây dựng xã hội hài hòa, khẳng định báo chí là thế mạnh chính trị quan trọng của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đặc biệt là trong thời kỳ xã hội tiến hành cải cách. Nhấn mạnh, báo chí là một phần quan trọng của công cuộc xây dựng xã hội hài hòa XHCN. Trong điều kiện xã hội hiện nay, mở rộng dân chủ tự do tiến bộ báo chí có sức mạnh nhất định, báo chí là diễn đàn quan trọng để xã hội trao đổi phản biện với Đảng và Nhà nước; tăng cường tính tích cực, tính chủ động, tính sáng tạo của đông đảo quần chúng nhân dân để xây dựng chủ trương chính sách. Tác giả cũng nêu rõ chức năng của báo chí là phải bám sát thực tế, bám sát quần chúng, bám sát cuộc sống, lắng nghe ý kiến của quần chúng nhân dân, cố gắng vận dụng nhiều hình thức và cần tăng cường cải tiến công tác báo chí. – Năm 2009, trên Tạp chí Pháp chế Chính phủ, số 31, Lý Diệu Bác có bài Công tác tư tưởng cần tăng cường đổi mới và tính thời đại [15], cho rằng, báo chí muốn giàu tính đổi mới thì phải tạo dựng quan niệm mới, hình thành cơ chế mới, tiến hành sắp xếp, đổi mới một cách tổng thể; vận dụng hình thức mới, tiến hành đổi mới phương thức, cách làm tự do cởi mởi hơn, sâu hơn. Qua nghiên một số công trình nghiên cứu trên, có thể thấy các tác giả Trung Quốc đã đề cập đến hoạt động của báo chí thể hiện, vai trò vị trí, nhiệm vụ chức năng của báo chí. Nhằm nâng cao chất lượng của báo chí trong tình hình mới khi mà dân chủ ngày càng được mở rộng, trình độ dân trí ngày càng được nâng nên báo chí Trung Quốc đang được quan tâm đầu tư rất lớn cả về cơ chế chính sách lẫn con người, cơ sở vật chất phục vụ cho nhiệm vụ truyền